คณาเภสัช

พิกัดเกสรทั้ง 7 คือ จำกัดจำนวนเกสรดอกไม้ 7 อย่าง คือ ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกบัวหลวง ดอกจำปา ดอกกระดังงา สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ชูกำลัง บำรุงหัวใจ แก้ไข้จับ แก้ลมวิงเวียน ให้เจริญอาหารแก้โรคตา แก้ไข้เพื่อเสมหะและโลหิต แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ แก้น้ำดี

พิกัดเนาวหอย คือ จำกัดจำนวนหอย 9 อย่าง คือ เปลือกหอยกาบ เปลือกหอยขม เปลือกหอยแครง เปลือกหอยนางรม เปลือกหอยพิมพการัง เปลือกหอยตาวัว เปลือกหอยจุ๊บแจง เปลือกหอยมุก เลือกหอยสังข์ สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ และล้างลำไส้ แก้โรคกระษัย แก้ไตพิการ ขับนิ่ว ขับปัสสาวะ บำรุงกระดูก

  พิกัดเบญจเทียน คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าเทียน 5 อย่าง คือ เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน สรรพคุณ แก้ลม เสมหะ และดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง

  พิกัดตรีสันนิบาตผล (ตรีโลหิตะพละ) คือ จำนวนผลแก้สันนิบาต 3 อย่างคือ ผลดีปลี รากกะเพรา รากพริกไทย สรรพคุณ แก้ไขสันนิบาต แก้ในกองลม บำรุงธาตุ แก้ปถวี 20 ประการ

  พิกัดตรีผลธาตุ คือ จำนวนผลแก้ธาตุ 3 อย่าง คือ เหง้ากะทือ หัวตะไคร้หอม เหง้าไพล สรรพคุณ บำรุงธาตุไฟ แก้ไข้ตัวร้อน แก้กำเดา แก้ฟกบวมปวดเมื่อย

พิกัดเนาวโกฐ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าโกฐ 9 อย่าง โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐก้านพร้าว โกฐกระดูก โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี สรรพคุณ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อเสมหะ หืดไอ แก้โรคปอด แก้โรคในปาก ชูกำลังบำรุง โลหิต แก้ลมในกองธาตุ แก้ไข้เรื้อรัง แก้หอบสะอึก

  มหาพิกัดตรีสาร ตรีสารเป็นพิกัดยาในเหมันตฤดู (ฤดูหนาว) ถ้าจะใช้แก้ในสมุฏฐานต่างๆ จะใช้ส่วนของตัวยาในพิกัดแตกต่างกัน ดังนี้ 1) มหาพิกัดตรีสาร ถ้าจะแก้เสมหะสมุฎฐาน มีส่วนและตัวยาดังนี้ รากเจตมูลเพลิง 8 ส่วน (ปิตตะ) เถาสะค้าน 4 ส่วน (วาตะ) รากช้าพลู 12 ส่วน (เสมหะ) 2) มหาพกัดตรีสาร ถ้าจะแก้ปิตตะสมุฏฐาน มีส่วนและตัวยาดังนี้ รากเจตมูลเพลิง 12 ส่วน (ปิตตะ) เถาสะค้าน 8 ส่วน (วาตะ) รากช้าพลู 4...

  พิกัดตรีผลา คือ จำกัดจำนวนผลไม้ 3 อย่าง คือ ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้อม สรรพคุณ แก้ปิตตะวาตะ สมหะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน

พิกัดจันทน์ทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนแก่นไม้จันทน์ 5 อย่าง คือ แก่นจันทน์แดง แก่นจันทน์ขาว แก่นจันทน์เทศ แก่นจันทนา แก่นจันทน์ชะมด สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดีและโลหิต แก้ร้อนในกระหายน้ำ บำรุงตับ ปอด แก้พยาธิ บาดแผล

  พิกัดตรีคันธวาต (กันธวาต) คือ จำตัวยาแก้พิษตามกาล 3 อย่าง คือ ลูกเร่วใหญ่ ลูกจันทน์ ดอกกานพลู สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้คลื่นเหียนอาเจียนแก้ริดสีดวงทั้ง 9 แก้ไอหืด