คณาเภสัช

พิกัดตรีสมอ คือ จำนวนสมอ 3 อย่าง คือ ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ ลูกสมอพิเภก สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ไข้ บำรุงธาตุ ผายธาตุ รู้ถ่ายรู้ปิดเอง

พิกัดสัตตะเทียน คือ จำกัดจำนวนตัวที่ชื่อว่าเทียน 7 อย่าง เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวพาณี สรรพคุณ แก้ลม เสมหะและดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ลมในท้อง แก้พรรดึก แก้ลมครรภ์รักษา

พิกัดตานทั้ง 5 คือ จัดจำนวนของรากตาล 5 อย่าง คือ รากตาลโตนด รากตาลดำ รากตานหม่อน รากตานเสี้ยน รากตานขโมย สรรพคุณ ดับพิษตานซาง ขับพยาธิทุกชนิด แก้อุจจาระธาตุพิการ บำรุงเนื้อหนัง กระดูก

  พวกที่ต่างชนิดกัน (เพศผู้ – เพศเมีย) 1) กระพังโหมทั้ง 2 คือ กระพังโหมตัวผู้ กระพังโหมตัวเมีย 2) เกลือทั้ง 2 คือ เกลือตัวผู้ เกลือตัวเมีย 3) ตำแยทั้ง 2 คือ ตำแยตัวผู้ ตำแยตัวเมีย 4) เบี้ยทั้ง 2 คือ เบี้ยตัวผู้ เบี้ยตัวเมีย 5) ผักปอดทั้ง 2 คือ ผักปอดตัวผู้ ผักปอดตัวเมีย 6) มะยมทั้ง 2 คือ มะยมตัวผู้...

  พวกที่ต่างกันที่รส 1) มะขามทั้ง 2 คือ มะขามเปรี้ยว มะขามหวาน 2) มะขามเทศ 2 คือ มะขามเทศฝาด มะขามเทศมัน 3) มะปรางทั้ง 2 คือ มะปรางเปรี้ยว มะปรางหวาน 4) มะเฟืองทั้ง 2 คือ มะเฟืองเปรี้ยว มะเฟืองหวาน

  พิกัดทเวคันธา (ทเวสุคนธ์) คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม 2 อย่างคือ รากบุนนาค ขับลมในลำไส้ รากมะซาง แก้โลหิต แก้กำเดา

ทศเบจขันธ์ แก้ในกองอสุรินธัญญาณธาตุ คือ ธาตุสำแดงให้รู้ดุจผีสิง ให้ระส่ำระสายอยู่ในสมุฏฐานใด แก้ด้วยโสฬสเบญจกูลพิกัดใด จึงจะเหมาะแก่การบำบัดโรคนั้น 1) ทศเบญจขันธ์ ถ้าจะแก้ในกองปถวีธาตุ มีส่วนและตัวยาดังนี้ ดอกดีปลี 5 ส่วน รากเจตมูลเพลิง 4 ส่วน เถาสะค้าน 3 ส่วน รากช้าพลู 2 ส่วน เหง้าขิงแห้ง 1 ส่วน 2) ทศเบญจขันธ์ ถ้าจะแก้ในกองเตโชธาตุ มีส่วนและตัวยาดังนี้ รากเจตมูลเพลิง 5 ส่วน เถาสะค้าน 4 ส่วน ...

  โสฬสเบญจกูล สรรพคุณ แก้ในกองธาตุทั้ง 4 และอากาศธาตุ 1) โสฬสเบญจกูล ถ้าจะแก้ในกองปถวีธาตุ มีส่วนและตัวยาดังนี้ ดอกดีปลี 16 ส่วน รากช้าพลู 8 ส่วน เถาสะค้าน 6 ส่วน รากเจตมูลเพลิง 4 ส่วน เหง้าขิงแห้ง 2 ส่วน 2) โสฬสเบญจกูล ถ้าจะแก้กองอาโปธาตุ มีส่วนและตัวยาดังนี้ ดอกดีปลี 16 ส่วน รากช้าพลู 8 ส่วน เถาสะค้าน 6 ส่วน รากเจตมูลเพลิง 4 ส่วน เหง้าขิงแห้ง 2 ส่วน 3) โสฬสเบญจกูล ถ้าจะแก้ในกองวาโยธาตุ มีส่วนและตัวยาดังนี้ ดอกดีปลี...

พิกัดโหราทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนตัวยา ชื่อว่าโหรา 5 อย่าง คือ โหราอมฤต โหรามิคสิงคลี โหราเท้าสุนัข โหราบอน โหราเดือยไก่ สรรพคุณ แก้พิษสัตว์ ทำให้อาเจียน ขับลม ขับระดูสตรี และขับโลหิตช้าๆ

  มหาพิกัดตรีกฏุก ตรีกฏุกเป็นพิกัดยาในวสันตฤดู (ฤดูฝน) ถ้าจะใช้แก้สมุฏฐานต่างๆ จะใช้ส่วนของตัวยาในพิกัดแตกต่างกัน ดังนี้ 1) มหาพิกัดตรีกฏูก ถ้าจะแก้เสมะหะสมุฏฐาน มีส่วนและตัวยาดังนี้ เหง้าขิงแห้ง 8 ส่วน (ปิตตะ) เมล็ดพริกไทย 4 ส่วน (วาตะ) ดอกดีปลี 12 ส่วน (เสมหะ) 2) มหาพิกัดตรีกฏุก ถ้าจะแก้ปิตตะสมุฏฐาน มีส่วนและตัวยาดังนี้ เหง้าขิงแห้ง 12 ส่วน (ปิตตะ) เมล็ดพริกไทย 8 ส่วน (วาตะ) ดอกดีปลี 4...