คณาเภสัช

  พิกัดตรีผลา คือ จำกัดจำนวนผลไม้ 3 อย่าง คือ ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้อม สรรพคุณ แก้ปิตตะวาตะ สมหะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน

  พิกัดตรีมธุรส คือ จำนวนตัวยารสหวาน 3 อย่าง คือ น้ำตาล น้ำผึ้ง น้ำมันเนย สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้สะอึก และแก้ไข้ตรีโทษ ผายธาตุ เจริญอาหาร

  พวกที่ต่างกันที่ขนาด 1) กระพังโหมทั้ง 2 คือ กระพังโหมน้อย กระพังโหมใหญ่ 2) ข่าทั้ง 2 คือ ข่าเล็ก ข่าใหญ่ 3) ตับเต่าทั้ง 2 คือ ตับเต่าน้อย ตับเต่าใหญ่ 4) เปล้าทั้ง 2 คือ เปล้าน้อย เปล้าใหญ่ 5) เร่วทั้ง 2 คือ เร่วน้อย เร่วใหญ่ 6) ส้มกุ้งทั้ง 2 คือ ส้มกุ้งน้อย ส้มต้มกุ้งใหญ่

พิกัดสัตตะเทียน คือ จำกัดจำนวนตัวที่ชื่อว่าเทียน 7 อย่าง เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวพาณี สรรพคุณ แก้ลม เสมหะและดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ลมในท้อง แก้พรรดึก แก้ลมครรภ์รักษา

  พวกที่ต่างกันที่รส 1) มะขามทั้ง 2 คือ มะขามเปรี้ยว มะขามหวาน 2) มะขามเทศ 2 คือ มะขามเทศฝาด มะขามเทศมัน 3) มะปรางทั้ง 2 คือ มะปรางเปรี้ยว มะปรางหวาน 4) มะเฟืองทั้ง 2 คือ มะเฟืองเปรี้ยว มะเฟืองหวาน

พิกัดเกลือทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนของเลือ 5 อย่าง คือ เกลือสมุทร เกลือสินเธาว์ เกลือพิก เกลือวิก เกลือฟอง (ฝ่อ) สรรพคุณ แก้ไข้พรรดึก แก้ท้องมาน แก้เสมหะ แก้บิดมูกเลือด บำรุงน้ำเหลือง ชำระเมือกมันในลำไส้

พิกัดเกสรทั้ง 9 คือ จำกัดจำนวนของเกสรดอกไม้ 9 อย่าง คือ ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง ดอกจำปา ดอกกระดังงา ดอกลำเจียก ดอกลำดวน สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อลม แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ ให้เจริญอาหาร แก้โรคตา

  พวกที่ต่างชนิดกัน (เพศผู้ – เพศเมีย) 1) กระพังโหมทั้ง 2 คือ กระพังโหมตัวผู้ กระพังโหมตัวเมีย 2) เกลือทั้ง 2 คือ เกลือตัวผู้ เกลือตัวเมีย 3) ตำแยทั้ง 2 คือ ตำแยตัวผู้ ตำแยตัวเมีย 4) เบี้ยทั้ง 2 คือ เบี้ยตัวผู้ เบี้ยตัวเมีย 5) ผักปอดทั้ง 2 คือ ผักปอดตัวผู้ ผักปอดตัวเมีย 6) มะยมทั้ง 2 คือ มะยมตัวผู้...

  พิกัดตรีสาร คือ จำนวนตัวยาที่ให้คุณในฤดูหนาว 3 อย่าง คือ รากเจตมูลเพลิง เถาสะค้าน รากช้าพลู สรรพคุณ แก้วาตะเสมหะ ปิดตะวาตะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน

พิกัดเบญจมูลน้อย คือ จำกัดจำนวนตัวยารากน้อย แก้สมุฏฐานทั้งสาม 5 อย่าง คือ หญ้าเกล็ดหอยใหญ่ หญ้าเกล็ดหอยน้อย รากละหุ่งแดง รากมะเขือขื่น รากมะอึก สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับน้ำนม ขับเลือดลม กระทุ้งพิษไข้ แก้น้ำลาย