คัมภีร์มุขโรค เป็นโรคที่เกิดในปากในคอ ท่านว่าเป็นเพราะโลหิต มี 19 ประการดังนี้
- ทานะสา ใต้ลิ้นงอก ขึ้นมาเหมือนเดือยไก่
- มังสะ กลางลิ้นดันลิ้นขึ้นมาอย่างหนามขนุน
- กาละมังสะ ลิ้นโตมันสีเขียวอยู่
- จะละมังสะ ในคางขึ้นเหมือนลิ้นไก่
- ยาโตมังสะ ขึ้นในลิ้นสองข้างเหมือนงาช้าง งอกออกมา
- กัสมังสะ ในลิ้นงอกขึ้นมาเหมือนหน้าวัวงอกออกมาแหลมอยู่
- กะนะระมังสะ ลิ้นโตเขื่องเป็นขุมอยู่ทั้งลิ้น หรือลิ้นโตเต็มปากเปื่อยเป็นขุมอยู่ทั้งสิ้น
- มุกจามังสะ บวมอยู่ ลิ้นบวมอยู่
- มุกขะโจมังสะ ผุดขึ้นลิ้นเขียวเหมือนเมล็ดข้าว
- ทันตะโจมังสะ ในลำคอตีบอยู่เหมือนใยแมงมุม
- ทันตะมูมังสะ ในลิ้นขาว เหม็นเป็นหนอง เลือดออกบ่อยๆ
- ทันตะโรสะ ในต้นฟันขาวอยู่
- สาภริ ในต้นฟันขึ้นมาเป็นเหมือนฝาหอยแครง
- สาวาระ ฝาดในปาก ในลิ้น ในคอ
- กัปปิ บวมขึ้นในคอ
- กัปโป บวมทั้งคอ
- ทันตะบุปผา บวมออกมาทั้งสองข้างในลำคอเหมือนเมล็ดข้าวโพด เป็นอย่างงวงช้าง เป็นตออยู่ที่ลำคอ
- กาละมุขะ ลิ้นดำอยู่
- มุขวามังสะ เป็นเม็ดใส
โรคเกิดในปากในคอ ตามที่กล่าวมานี้ ท่านว่าเป็นเพื่อ (เพราะ) โลหิต ให้แต่งยาแก้ดังนี้ :-
ยาแก้โรคในปากในคอ คัมภีร์มุขโรค
ส่วนประกอบ พิษนาศน์ โกฐจุฬาลัมพา ข่าตาแดง เจตพังคี รากแตงนก โกฐสอ โกฐกระดูก ลูกสมี เมล็ดมะกล่ำตาช้าง ดอกจันทน์ การบูร
วิธีทำใช้ส่วนเสมอภาค บดเป็นผงแล้วแล้วเอาเถาหญ้านาง หญ้างวงช้าง หัวกล้วยตีบ กาฝากมะม่วง เผาแช่เอาน้ำด่าง ต้มให้น้ำด่างสุก แล้วเอายาผงใส่ลงในน้ำด่าง อย่าให้ไหม้ ต้มแต่พอปั้นได้ ปั้นเท่าเม็ดพริกไทย แทรกชะมด พิมเสน
วิธีใช้ ให้กินกับหมาก แก้โรคในคอในปากหายแล
วิธีใช้ ให้กินกับหมาก แก้โรคในคอในปากหายแล
