พืชจำพวกหญ้า

พืชจำพวกหญ้า  ได้แก่  พรรณไม้ที่เป็นกอ  เป็นเถา  หรือเป็นต้นก็มี  มีทั้งเกิดอยู่บนบก  ในน้ำ  เกิดขึ้นบนเนินผา  กำแพงโบสถ์และบนเจดีย์เก่า ๆ  นำมาใช้เป็นอาหารสัตว์  และปรุงเป็นยาได้  ดังตัวอย่างต่อไปนี้

กกลังกา  (กกขนาก)  พวกหญ้าต้นกลม  หรือสามเหลี่ยมมน

  • ต้น  รสจืดเย็นขมน้อย  สรรพคุณ  ขับน้ำดีได้ตกลงลำไส้
  • ใบ  รสเย็นเบื่อ  สรรพคุณ  ฆ่าพยาธิ
  • ดอก  รสฝาดเย็น  สรรพคุณ  แก้แผลเปื่อยพุพองในปาก
  • ราก  รสขมเอียน  สรรพคุณ  แก้ช้ำใน  ขับโลหิตเน่าเสียให้ออกจากร่างกาย
  • หัว  รสขมเอียน  สรรพคุณ  บำรุงธาตุ  เจริญอาหาร  แก้เสมหะเฟื่อง

กะเม็ง  ไม้ต้นเล็กจำพวกหญ้า  มี  2  ชนิด  คือ  ชนิดดอกขาวและดอกเหลือง  กะเม็งมี รสเอียนและมีธาตุเหล็กเจือปนอยู่ด้วย

  • ต้น  รสเอียน  สรรพคุณ  ขับลมให้กระจาย  แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ  บำรุงโลหิต
  • ดอก  รสเอียน  สรรพคุณ  แก้ดีซ่าน  ตับอักเสบ
  • ราก  รสเอียน  สรรพคุณ  ขับลมในลำไส้และกระเพาะอาหาร

หญ้ากระต่ายจาม  ไม้ต้นเตี้ยใบเป็นฝอย

  • ต้น  รสจืดเย็น  สรรพคุณ  แก้ช้ำใน  แก้โลหิตคลั่งให้กระจายตกทวารหนัก แก้อาเจียนเป็นโลหิต

หญ้ากระทืบยอด  ไม้ต้นเล็กใบเป็นฝอย

  • ต้น  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้ไข้  แก้ร้อนใน  ขับปัสสาวะ  ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้สะอึก  ตำพอกแก้ฝีกาฬ  แก้แผลเรื้อรัง
  • ราก  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้หนองใน  แก้นิ่ว

หญ้าเกล็ดหอย  ไม้เลื้อยตามพื้นดิน

  • ใช้ทั้งต้น  รสขมเย็นเล็กน้อย  สรรพคุณ  ลดความร้อน  แก้ไข้  แก้ร้อนในกระหายน้ำ

หญ้าเกล็ดหอยจีน  ไม้ต้นเล็กๆ

  • ใช้ทั้งต้น  รสเย็น  สรรพคุณ แก้พิษร้อนภายใน  แก้อาเจียนเป็นโลหิต  ผสมสุราอม แก้ลำคออักเสบ  แก้ฝีในลำคอ  แก้ต่อมน้ำลายและต่อมทอนซิลอักเสบ ตำพอกแก้ปวดฝี  แก้ฝีอักเสบ

หญ้าเกล็ดหอยเล็ก 

  • ใช้ทั้งต้น  รสขมเย็นเล็กน้อย  สรรพคุณ  แก้ร้อนในกระหายน้ำ  แก้พิษร้อนภายใน

ขัดมอน  ไม้ต้นเล็กๆ  จำพวกหญ้า

  • ราก  เป็นเมือก รสเผ็ด สรรพคุณ  แก้พิษไข้  ไข้กาฬ  แก้ไข้หัด สุกใส ดำแดง ฝีดาษ  แก้ร้อนใน  แก้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ  แก้ปวดมดลูก

ขลู่  (หนาดวัว)  ไม้พุ่มต้นเล็กๆ  จำพวกหญ้า

  • ต้น  รสเหม็นขื่น  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ  แก้ปัสสาวะพิการ
  • ใบ  คั่วให้เกรียม รสหอมเย็น สรรพคุณ  ชงน้ำรับประทาน  ขับปัสสาวะ  แก้กระหายน้ำ
  • เปลือก รสเมาเบื่อเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับโลหิตประจำเดือน  ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ  แก้กามโรค

หญ้าคา  ไม้กอ  ใบยาวแหลมคม

  • ราก  รสหวานเย็นเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ  แก้ร้อนในกระหายน้ำ  บำรุงไต  แก้ดีซ่าน  แก้ตับอักเสบ  แก้อ่อนเพลีย  แก้เบื่ออาหาร

โคกกระสุน  (กาบินหนี)  จำพวกหญ้า  ใบคล้ายผักกระเฉด

  • ต้น  ใบ  รสขมเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ  แก้กระษัย  แก้ปัสสวะพิการ

หญ้างวงช้าง  ไม่ต้นเล็ก ๆ

  • ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษตานซาง ลดไข้ในเด็ก แก้กระหายน้ำ  ละลายก้อนนิ่ว  แก้โรคตา

จันใบหอม  ไม้ต้นเล็ก ๆ จำพวกหญ้า

  • ใช้ทั้งต้น  รสร้อน  สรรพคุณ  ขับลมนำไส้  ก้ำจุกเสียดแน่นเฟ้อ  แก้ปวดท้อง  แก้ธาตุพิการ  ขับโลหิตระดูสตรี

หญ้าชันกาด  (หญ้าหวาย)

  • หัว  รสจืดเย็น  สรรพคุณ  แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ  ขับปัสสาวะ  แก้อาการบวมน้ำเนื่องจากโรคไตและโรคหัวใจ  ลดความร้อน  แก้พิษไข้กาฬ

หญ้าไซ  พืชจำพวกหญ้าเกิดอยู่ในน้ำ

  • ใช้ทั้งต้น รสจืดขื่น สรรพคุณ ขับฟอกโลหิตประจำเดือนสตรีให้เป็นปกติ แก้ปวดมดลูก บำรุงโลหิต

หญ้าดอกขาว  (หมอน้อย)

  • ต้น  รสขื่นเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับผายลม  แก้ปวดท้อง  แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ
  • ใบสด  รสเย็น  สรรพคุณ  ตำพอก  ถอนพิษ  แก้อักเสบ

หญ้าตีนกา   

  • ต้น  รสขมเย็น  สรรพคุณ  ลดความร้อน  แก้พิษไข้กาฬ  บำรุงหัวใจ  ตำผสมสุรา  ทาแก้ฟกบวมอักเสบ  แก้ปวดแสบปวดร้อนตามร่างกาย

หญ้าตีนนก     ไม้ต้นเล็กคล้ายหมากดิบน้ำค้าง

  • ต้น รสขม สรรพคุณบำรุงน้ำดี  บำรุงธาตุ แก้ไขเพื่อดี  แก้ร้อนในกระหายน้ำ

หญ้าใต้ใบ  (ลูกใต้ใบ) ไม้ต้นเล็ก ๆ

  • ใช้ทั้งต้น รสขมเย็น สรรพคุณระงับความร้อน แก้พิษไข้ แก้ไขมาลาเรีย แก้กามโรคขับระดูขาว ตำผสมสุราพอก แก้พิษฝี แก้ฟกบวม

ตำแยแมว (ตำแยตัวผู้)

  • ราก รสขื่น สรรพคุณ ขับเสมหะ ทำให้อาเจียน ทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร

หญ้าถอดปล้อง  จำพวกไม้น้ำ

  • ต้น  รสจืดเย็น  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว บำรุงไต  ขับระดูขาว

โทงเทง  (โคมจีน)

  • ใช้ทั้ง  5 รสเย็น  สรรพคุณ  แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ แก้เจ็บในลำคอ  แก้ปวดแสบปวดร้อน ฝนหยอดตา แก้ตาแฉะ  แก้ปวดเคืองในลูกตา แก้ตาอักเสบ

หญ้าน้ำดับไฟ

  • ต้น ใบ ราก รสเย็น สรรพคุณ  ตำคั้นเอาน้ำทา แก้ปวดแสบปวดร้อน แก้แผลพุพอง
  • ใบ รสเย็น สรรพคุณ  ตำผสมสุรา  พอกแก้พิษฝี แก้ปวดบวม แก้พิษไฟไหม้ น้ำร้อนลวกสุมศีรษะเด็กเวลาเย็น แก้หวัดคัดจมูก
  • ราก รสเย็น  สรรพคุณ  แก้พิษสุนัขกัด

หญ้าน้ำนมราชสีห์

  • ต้น  รสขม  สรรพคุณ  แก้ปัสสาวะมีสีแดงเหลืองขุ่น บำรุงน้ำนม

หญ้าหนวดปลาดุก

  • ใช้ทั้งต้น รสขม สรรพคุณ  บำรุงโลหิต เจริญอาหาร แก้ไข้มาลาเรีย แก้ไข้   ผอมเหลือง แก้ไอ แก้หืด

หญ้าหนวดแมว (พยับเมฆ)

  • ต้น รสจืด สรรพคุณ  ขับปัสสาวะขับนิ่ว แก้กระษัย แก้ปวดเมื่อยบั้นเอว ใช้มากเป็นอันตราย กดหัวใจทำให้หยุดเต้นได้

หญ้าปราบ  (โด่ไม่รู้ล้ม)

  • ใช้ทั้งต้น  รสจืดขื่น  สรรพคุณ  แก้ไข  แก้กระษัย  แก้ปัสสาวะพิการ บำรุงกำหนัด

หญ้าปากควาย

  • ใช้ทั้งต้น  รสเย็น สรรพคุณ  ดับพิษกาฬ แก้ไขพิษไข้หัวทุกชนิด ช่วยย่อยอาหาร แก้พิษแก้ไข้ตรีโทษ

หญ้าปืนตอ  ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้

  • หัว  รสหวานเล็กน้อย  สรรพคุณ  บำรุงกำลัง บำรุงตับ ปอด หัวใจ

ไผ่  พืชจำพวกหญ้า เป็นกอ  ตระกูลเดียวกันมีดังนี้

  • ไผ่ป่า  ไม่มีหนาม
  • ไผ่สีสุก  มีหนามน้อย ต้นใหญ่กว่า
  • ไผ่บง  ไม่มีหนาม ลำใหญ่
  • ไผ่ลาย  มีลำเป็นสีลายสวย
  • ไผ่รวก  ลำเล็ก แข็ง มีหนามน้อย

ไม้จำพวกนี้แทงหน่ออ่อน ๆ รับประทานเป็นอาหารได้ทั้งสิ้น สรรพคุณ เหมือนกัน

  • ใบ  รสชื่นเฝื่อน  สรรพคุณ  ฟอกล้างโลหิตระดูที่เสีย
  • ตา  สุมเป็นถ่าน รสจืด สรรพคุณ  แก้ร้อนในกระหายน้ำ  ดูดแก๊สในกระเพาะอาหาร
  • ราก  รสเฝื่อน  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ  แก้ไตพิการ แก้หนองใน ขับระดูสตรี

ไผ่เหลือง  ไม้ยืนต้นเป็นกอ ลำเหลือง

  • ตาไผ่  รสจืด สรรพคุณ  เอา 7 ตาต้มรับประทาน แก้สตรีตกโลหิตมากเกินไป

หญ้าฝรั่น ไม้จากประเทศสเปน

  • ใช้เกสร  รสขมหวานเล็กน้อย สรรพคุณ  บำรุงธาตุ  บำรุงโลหิต  ชูกำลัง แก้สวิงสวาย  แก้ไข  แก้ตับ ไต แก้โรคเส้นประสาท  แก้ซางเด็ก

หญ้าพันงูขาว

  • ใช้ทั้งต้น รสจืดขื่น สรรพคุณ  ช่วยย่อยอาหาร  แก้ไขตรีโทษ  แก้พิษฝี

หญ้าพันงูเขียว

  • ใช้ทั้งต้น  รสจืด  สรรพคุณ  ขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ

หญ้าพันงูแดง

  • ต้น รสจืด  สรรพคุณ  แก้ขัดเบา
  • ใบ รสจืดเย็น สรรพคุณ  แก้คออักเสบ เป็นเม็ดเป็นหนามในคอ
  • ดอก  รสจืด สรรพคุณ แก้เสมหะคั่งในทรวงอก  ละลายก้อนนิ่ว
  • ราก  รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ
  • ใช้ทั้งต้น รสจืดเย็น สรรพคุณ  รสจืด สรรพคุณ  แก้ไข  แก้อักเสบในลำคอ

หญ้าพันงูนา

  • ใช้ทั้งต้น รสจืด สรรพคุณ  ขับเหงื่อ  แก้ไขตัวร้อน

หญ้าแพรก

  • ใช้ทั้งต้น  รสขมเย็น สรรพคุณ  แก้พิษเจ็บปวด  แก้อักเสบ แก้สตรีตกโลหิต       มากเกินไป แก้ร้อนใน กระหายน้ำ แก้ไขพิษ ไข้กาฬ  ไข้หัด สุกใส ดำแดง

หญ้าพองลม  (ปู่เจ้าลอยท่า) ไม้น้ำ

  • ต้น  รสจืดเย็น  สรรพคุณ  แก้ไขตัวร้อน  แก้ร้อนกระสับกระส่าย

หญ้าแห้วหมู  หญ้าชนิดลงหัว  มี  2 ชนิด เล็ก ใหญ่

  • หัว รสซ่าติดจะร้อนผลิต สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับลมในลำไส้  แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงกำลัง บำรุงครรภ์รักษา

ว่าน  ว่านต่าง ๆ ก็จัดเป็นพืชวัตถุ  เช่นเดียวกับพืชวัตถุทั่ว ๆ ไป ว่าน  นอกจากจะมีประโยชน์ทำยา  ยังมีประโยชน์ทางคุณไสย  อิทธิฤทธิ์  ชนบางพวกถือว่า ว่านบางชนิดนำโชคลาภมาให้  แต่ในที่นี้จะบรรยายเฉพาะว่านที่มีสรรพคุณในทางนำมาใช้เป็นยาเท่านั้น

ว่านคันทมาลา  ไม้ลงหัว

  • หัว  รสฝาดเฝื่อน  สรรพคุณ  อมแก้ต่อมทอนซิลอักเสบ แก้ฝีในคอ  แก้เจ็บคอ  ฝนทาแก้เคล็ดบวม

ว่านชักมดลูก  ไม้ล้มลุกลงหัว

  • หัว  รสฝาดเบื่อ  สรรพคุณ  แก้มดลูกพิการ แก้ปวดมดลูก  ชักมดลูกให้เข้าอู่หลังคลอดบุตร

ว่านนางคำ  ไม้ลงหัว

  • หัว  รสร้อนฝาดเฝื่อน  สรรพคุณ  ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แก้กามโรค เม็ดผื่นคัน คุมธาตุ ตำพอก แก้ฟกช้ำ บวม เคล็ดขัดยอก
  • ราก  รสขื่นฝาด สรรพคุณ สมานแผล คุมธาตุ ขับเสมหะ

ว่านน้ำ  ไม้น้ำชอบอยู่ตามที่ลุ่มน้ำขึ้นถึงแง่ง หรือเหง้า

  • เหง้า  หรือ ราก รสร้อนกลิ่นหอมแรง สรรพคุณ  แก้บิด แก้ปวดท้อง  แน่นจุกเสียด แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ฝนกับสุราทาหน้าอกเด็ก แก้ปวดและหลอดลมอักเสบ
  • ใบ  รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ  แก้ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ แก้ปวดศีรษะ
  • หัว  น้ำมันที่ได้จากหัว ขับลมในท้อง แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้โรคกระเพาะอาหาร

ว่านเพชรน้อย  ไม้ล้มลุกลงหัว

  • หัว รสเฝื่อน  สรรพคุณ  รับประทานทำให้ชาตามผิวหนัง ระงับความเจ็บปวดเมื่อยล้าแก้กระษัย แก้กร่อน ขับระดูขาว แก้อาการกระตุกเนื่องจากเส้นประสาทพิการ

ว่านมหาเมฆ  ไม้ล้มลุกลงหัว

  • หัว  รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ  แก้ปวดมดลูก แก้มดลูกอักเสบ บวม ชักมดลูกให้เข้าอู่หลังคลอดบุตร

ว่านร่อนทอง  ไม้ลงหัวเล็ก ๆ

  • หัว  รสปร่า สรรพคุณ  ช่วยย่อยอาหาร แก้ท้องเสีย แก้บิดมูกเลือด คุมธาตุ   แก้พิษตานซาง แก้พิษฝี พิษงู ตะขาบ แมงป่อง

ว่านสากเหล็ก  ไม้ลงหัว มีต้นละหัวคล้ายสาก

  • หัว และ ราก รสขมเมา สรรพคุณ แก้มดลูกอักเสบ ชักมดลูกให้เข้าอู่หลังการคลอดบุตร

ว่านหางจระเข้  ไม้ลงเหง้า

  • ราก เหง้า รสเย็นเบื่อขม สรรพคุณ  แก้กามโรค แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ
  • ใบ รสเย็นเป็นเมือก สรรพคุณ ปิดแก้ปวดศีรษะ ดูดพิษอักเสบต่าง ๆ วุ้นเมือกที่ใบรับประทานแก้กามโรค

ว่านงาช้าง (หอกสุระกาฬ)

  • ใช้ทั้งต้น รสเฝื่อนร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้คุณอันบุคคลกระทำด้วยผมเนื้อหนัง กระดูก
  • ใบ รสเฝื่อนร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ระบายอุจจาระ แก้ระดูสตรีพิการ
  • ต้น  ใช้ตำโขลกผสมกับสุรา แก้เลือดดีขึ้น แก้บาดทะยักปากมดลูกในเรือนไฟ

ว่านหางนาก

  • ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพวกปิดแผล ถอนพิษอักเสบ แก้พิษตะขาบ แมงป่อง

ว่านหอยแครง หรือ ว่านแสงอาทิตย์ ไม่ใช่ไม้ลงหัว

  • ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไอ แก้อาเจียนเป็นโลหิต แก้ช้ำในเนื่องจากพลัดตกหกล้ม แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ว่านกลีบแรด

  • รสเย็นจืด สรรพคุณ แก้พิษไข้ พิษตานซาง แก้กาฬมูตร แก้อาเจียน แก้พิษกำเดา แก้น้ำลายเหนียว

ว่านตีนตะขาบ

  • รสเมาเย็น สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้ฟกบวม เคล็ดยอก แก้หูเป็นน้ำหนวก

ว่านหางช้าง

  • รสร้อนขมขื่นซ่า สรรพคุณ แก้คุณอันบุคคลทำด้วยกระดูกผีคุณคน ใบต้มระบาย อุจจาระธาตุ แก้ระดูสตรีพิการ

ว่านมหากาฬ

  • รสเย็นปร่า สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้พิษตานซาง แก้พิษไข้ร้อน กลุ้มเพ้อคลั่ง

ว่านเปราะ

  • รสขมร้อน กลิ่นหอม สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้พิษลม แก้ปวดบวม บำรุงหัวใจ

ว่านเพชรหึง ไม้เถา

  • รสเมาเบื่อร้อนขม สรรพคุณ  ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้เคล็ดยอกช้ำบวม

ว่านสะดุ้ง

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้พิษบาดแผล บาดทะยัก ถอดพิษ สัตว์กัดต่อย

ว่านเพชรใหญ่

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ฆ่าพยาธิ คุดทะราด และรักษาแผลมีเชื้อ

ว่านสามพันตึง

  • รสเมาเบื่อร้อนขื่น สรรพคุณ  แก้ปวดเมื่อย  แก้พิษสัตว์กัดต่อย ทำให้หนังชา

ว่านดักแด้

  • รสขมเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย  ทำให้หนังชา แก้ไขพิษ ไข้กาฬ

ว่านม้า

  • รสเมาขมร้อน สรรพคุณ  บำรุงเส้นเอ็น บำรุงไข้ข้อ แก้ปวดเมื่อย ตามข้อทำให้เดินทน

เห็ด  เห็ดสมควรจัดเห็ดอยู่ในพืชวัตถุ  เนื่องเพราะเห็นนี้ใช้เพาะปลูก และเจริญเติบโตคล้ายพืช

  • เห็ดโคน  รสเย็นหวาน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน
  • เห็ดจาวมะพร้าว  รสเย็นหวาน สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน
  • เห็ดจอมปลวก รสเย็นหวาน สรรพคุณ  บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย บำรุงเนื้อหนังให้สดชื่น
  • เห็ดตับเต่าขาว  เป็นเมือก รสเย็น สรรพคุณ บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน
  • เห็ดตับเต่าดำ เป็นเมือก รสเย็น สรรพคุณ บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน
  • เห็ดฟาง  รสเย็นหวาน  สรรพคุณ  ชูกำลัง บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน
  • เห็ดเผาะ  รสเย็นหวาน  สรรพคุณ  ชูกำลัง บำรุงร่างกาย เจริญอาหาร แก้ช้ำใน
  • เห็ดหูหนู  รสจืดหวาน สรรพคุณ บำรุงร่างกาย ทำให้เนื้อเย็น แก้ช้ำใน

เห็ดกระถินพิมาน  ได้จากไม้กระถินพิมานผุ

  • รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้เริม งูสวัด ไฟลามทุ่ง แก้พิษฝีอักเสบ แก้ไข้กาฬ

เห็ดขี้ควาย  เกิดจากกองขี้ควายที่ขี้ไว้นานและแห้ง

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ลมกองละเอียด แก้นอนไม่หลับ แก้พิษไข้ร้อนกระสับกระส่าย

เห็ดขี้วัว  เกิดจากกองขี้วัวที่ขี้กองไว้นานและแห้ง

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ลมกองละเอียด แก้นอนไม่หลับ แก้พิษไข้ร้อนกระสับกระส่าย

 เห็ดงูเห่า  เกิดจากรากไม้  ลักษณะคล้ายงูเห่าแผ่แม่เบี้ยขึ้นเป็นรา

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ   แก้ไขพิษ ไข้กาฬ ดับความร้อน แก้กระสับกระส่าย

เห็ดหญ้าคา

  • รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ แก้พิษฝีอักเสบ ปวดแสบปวดร้อน

เห็ดหญ้าแพรก

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษโลหิต แก้ไข้ท้องเดิน แก้ไขกาฬ แก้ลม ดับพิษ ฝีอักเสบ

เห็ดหญ้าหวาย

  • รสเผ็ดฝาดชื่น สรรพคุณ แก้พิษไข้เพ้อคลั่ง แก้ร้อนรุ่ม แก้ท้องเดิน   แก้ลม แก้ไขกาฬ

เห็ดตาล  เกิดจากไม้ตาลผุ

  • รสฝาดเบื่อ สรรพคุณ  แก้ไขพิษ  ไข้กาฬ  ไข้รากสาด ดับพิษฝี

เห็ดเตย  เกิดจากไม้เตยผุ

  • รสเมาเบื่อเย็น  สรรพคุณ  แก้ไข้พิษ  ไข้กาฬ  แก้ร้อน กระสับกระส่าย แก้ลงแดง แก้ไข้รากสาด

เห็ดไผ่  เกิดจากไม้ไผ่ผุ

  • รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ ระงับประสาท แก้นอนไม่หลับ ร้อนรุ่ม

เห็ดมะขาม เกิดจากไม้มะขามผุ

  • รสเย็นเบื่อ  สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ ฝีอักเสบ

เห็ดมะพร้าว เกิดจากไม้มะพร้าวผุ

  • รสฝาดเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษไข้ แก้ท้องร่วง แก้พิษโลหิต แก้ร้อนรุ่ม

เห็ดหมาก เกิดจากไม้หมากผุ

  • รสฝาดเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษไข้ แก้ท้องร่วง แก้พิษโลหิต แก้ร้อนรุ่ม

เห็ดไม้แดง   เกิดจากไม้แดงผุ

  • รสเย็ดฝาด สรรพคุณ  แก้ไขพิษ ไข้กาฬ  แก้พิษฝีอักเสบ

เห็ดไม้ตับเต่า

  • รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้ไขพิษ  ไข้ที่มีพิษร้อนสูง ใช้ตัดศิลา คือใช้หัด สุกใส ดำแดง และไข้หัวต่าง ๆ

เห็ดไม้รวก เกิดจากไม้รวกผุ

  • รสเมาเบื่อ สรรพคุณ  แก้ลมวิงเวียน แก้พิษไข้ร้อนรุ่ม

เห็ดร่างแห หรือ เห็ดระย้า เป็นส่าราเกิดจากดิน มีระย้ารอบดอก

  • รสเมาเบื่อเย็น  สรรพคุณ  แก้ไข้พิษ  ถอนพิษกาฬ
จุลพิกัด

จุลพิกัด

จุลพิกัด จุลพิกัด คือ จำกัดตัวยาน้อยอย่าง หรือพิกัดที่เรียกชื่อตรงตามตัวยา มักจะเป็นตัวยาอย่างเดียวกัน หรือส่วนมากมีตัวยาเพียง 2 อย่างเท่านั้น แต่เป็นตัวยาชนิดเดียวกัน ต่างกันที่ขนาด ต่างกันที่สี ต่างกันที่รส ต่างกันที่ชนิด (เพศผู้ – เพศเมีย) ต่างกันจากถิ่นที่เกิด ตัวอย่างเช่น พวกที่ต่างกันที่ขนาด 1 กระพังโหมทั้ง 2 คือ กระพังโหมน้อย กระพังโหมใหญ่ 2 ข่าทั้ง 2 คือ ข่าเล็ก ข่าใหญ่ 3 ตับเต่าทั้ง 2 คือ ตับเต่าน้อย ตับเต่าใหญ่ 5 เปล้าทั้ง 2 คือ เปล้าน้อย เปล้าใหญ่ 5 เร่วทั้ง 2 คือ เร่วน้อย เร่วใหญ่ 6 ส้มกุ้งทั้ง 2 คือ ส้มกุ้งน้อย...Continue reading

พิกัดยา 2 สิ่ง

พิกัดยา 2 สิ่ง 1)  พิกัดทเวคันธา  (ทเวสุคนธ์)  คือ  จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม 2 อย่างคือ รากบุนนาค ขับลมในลำไส้ รากมะซาง แก้โลหิต  แก้กำเดา 2)  พิกัดทเวติคันธา คือ  จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม  3  อย่างในยา 2 สิ่ง คือ ดอกบุนนาค บำรุงโลหิตแก้กลิ่นเหม็นสาบสางในร่างกาย แก่นบุนนาค แก้รัตตะปิตตะโรค รากบุนนาค ขับลมในลำไส้ ดอกมะซาง ทำใจให้ชุ่มชื่นชูกำลัง แก่นมะซาง แก้คุดทะราด  แก้เสมหะ  แก้ไข้สัมประชวร รากมะซาง แก้โลหิต แก้กำเดาContinue reading

พิกัดยา 3 สิ่ง

พิกัดยา  3  สิ่ง คือ การจำกัดจำนวนตัวยา 3 อย่าง 1)  พิกัดตรีผลา คือ จำกัดจำนวนผลไม้ 3 อย่าง คือ ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้อม สรรพคุณ  แก้ปิตตะวาตะ  สมหะในกองธาตุ  ฤดู  อายุ  และกองสมุฏฐาน 2)  พิกัดตรีกฏุก  คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีรสเผ็ดร้อน  3  อย่าง คือ เหง้าขิงแห้ง เมล็ดพริกไทย ดอกดีปลี สรรพคุณ แก้วาตะเสมหะ ปิดตะวาตะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน 3)   พิกัดตรีสาร  คือ จำนวนตัวยาที่ให้คุณในฤดูหนาว  3  อย่าง คือ รากเจตมูลเพลิง เถาสะค้าน รากช้าพลู สรรพคุณ แก้วาตะเสมหะ ปิดตะวาตะในกองธาตุ ฤดู อายุ  และกองสมุฏฐาน...Continue reading

พิกัดยา 4 สิ่ง

พิกัดยา 4 สิ่ง

พิกัดยา  4  สิ่ง 1)  พิกัดจตุกาลธาตุ   คือ  จำนวนตัวยาแก้ธาตุตามเวลา  4  อย่าง  คือ หัวว่านน้ำ รากเจตมูลเพลิง รากแคแตร รากนมสวรรค์ สรรพคุณ  แก้ธาตุพิการ บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด แก้เสมหะ แก้โลหิตในท้อง ขับลมในท้อง แก้ไข้ 2) พิกัดจตุทิพคันธา  คือ  จำนวนยาที่มีกลิ่นหอมดังกลิ่นทิพย์  4  อย่าง คือ รากมะกล่ำเครือ รากชะเอมเทศ ดอกพิกุล เหง้าขิงแครง สรรพคุณ  บำรุงธาตุ  บำรุงหัวใจ  แก้เสมหะ  แก้ลมปั่นป่วน  แก้พรรดึก 3) พิกัดจตุผลาธิตะ  คือ  จำนวนผลไม้ให้คุณ  4  อย่าง คือ ลูกสมอไทย ลูกสมอภิเภก ลูกมะขามป้อม ลูกสมอเทศ สรรพคุณ  ถ่ายไข้  ถ่ายลมแก้โรคตา  บำรุงธาตุ  ผายธาตุ ...Continue reading

พิกัดยา 5 สิ่ง

พิกัดยา  5  สิ่ง 1) พิกัดเบญจกูล  คือ  จำกัดจำนวนตระกูลยา (เครื่องยา) ที่มีรสร้อน 5 อย่าง คือ ดอกดีปลี รากช้าพลู เถาสะค้าน รากเจตมูลเพลิง เหง้าขิงแห้ง สรรพคุณ  กระจายกองลมและโลหิต แก้คูถเสมหะ แก้ลมพานไส้ บำรุงกองธาตุทั้ง 4 2)  พิกัดเบญจอมฤต  คือ  จำกัดตัวยาดังน้ำทิพย์ 5 อย่าง คือ น้ำนมสด น้ำนมส้ม น้ำอ้อย น้ำผึ้ง น้ำมันเนย สรรพคุณ   บำรุงกำลัง  บำรุงธาตุไฟ  ขับลมให้แล่น ทั่วกาย  แก้ไข้ตรีโทษ  ผายธาตุ  แก้กำเดาและลม  กระจายเสมหะ 3)  พิกัดเบญจผลธาตุ  คือ  จำกักจำนวนตัวยาที่แก้ผลธาตุได้  5  อย่าง คือ หัวกกลังกา หัวเต่าเกียด หัวแห้วหมู หัวหญ้าชันกาด...Continue reading

พิกัดยา 7 สิ่ง

พิกัดยา  7  สิ่ง 1) พิกัดสัตตะเขา  คือ  กำหนดจำนวนเขาสัตว์  7  อย่าง  คือ เขาวัว เขาควาย เขากระทิง เขากวาง เขาแพะ เขาแกะ เขาเลียงผา สรรพคุณ  ดับพิษ ถอนพิษ ถอนพิษผิดสำแดง แก้พิษไข้ร้อน ไข้พิษไข้กาฬ 2) พิกัดสัตตะปะระเหมะ คือ จำกัดจำนวนตัวยาแก้เมือกมัน  เสมหะมีกลิ่น 7 อย่าง คือ ต้นตำแยตัวผู้ ต้นตำแยตัวเมีย ต้นก้นปิด ลูกกระวาน โกฐกระดูก ลูกรักเทศ ตรีผลาวะสัง สรรพคุณ  ชำระมลทินโทษให้ตก  แก้อุจจาระธาตุลามก  ชำระเมือกมันในลำไส้ แก้ปะระเมหะ  20 ประการ 3) พิกัดสัตตะโลหะ  คือ  จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อเป็นทอง  7  อย่าง คือ รากทองกวาว รากทองหลางหนาม รากทองหลางใบมน...Continue reading

พิกัดยา 9 สิ่ง

พิกัดยา 9 สิ่ง 1)  พิกัดเนาวหอย  คือ  จำกัดจำนวนหอย 9 อย่าง คือ เปลือกหอยกาบ เปลือกหอยขม เปลือกหอยแครง เปลือกหอยนางรม เปลือกหอยพิมพการัง เปลือกหอยตาวัว เปลือกหอยจุ๊บแจง เปลือกหอยมุก เลือกหอยสังข์ สรรพคุณ  ขับลมในลำไส้  และล้างลำไส้ แก้โรคกระษัย  แก้ไตพิการ  ขับนิ่ว  ขับปัสสาวะ บำรุงกระดูก 2)  พิกัดเนาวเขี้ยว  คือ  จำกัดจำนวนเขี้ยวสัตว์ 9 อย่าง คือ เขี้ยวหมูป่า เขี้ยวหมาป่า เขี้ยวหมี เขี้ยวเสือ เขี้ยวช้าง (งาช้าง) เขี้ยวแรด เขี้ยวเลียงผา เขี้ยวจระเข้ไข้กาฬ เขี้ยวปลาพะยูน สรรพคุณ  รสจืด  คาวเย็น  ใช้ดับพิษในกระดูก  ในข้อในเส้นเอ็น  รวมถึงการบวมภายนอก  แก้พิษร้อน  ถอนพิษไข้  ดับพิษ  แก้ไข้พิษ  ไข้กาฬตักศิลา...Continue reading

พิกัดยา  10  สิ่ง

พิกัดยา  10  สิ่ง 1) พิกัดทศกุลาผล  คือ  กำหนดจำนวนยาเป็นตระกูล  10  อย่าง คือ ลูกผักชีทั้ง 2    (ผักชีล้อม – ผักชีลา) ลูกเร่วทั้ง   2    (เร่วน้อย – เร่วใหญ่) ชะเอมทั้ง  2     (ชะเอมไทย – ชะเอมเทศ) ลำพันทั้ง   2    (ลำพันแดง – ลำพันขาว) อบเชยทั้ง  2    (อบเชยไทย – อบเชยเทศ) สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดีและเสหะ ขับลมในลำไส้ บำรุงธาตุ บำรุงปอด แก้รัตตะปิตตะโรค  แก้ลมอัมพฤกษ์อัมพาต  บำรุงกำลัง  แก้ไข้  บำรุงดวงจิตให้ชุ่มชื่น 2)  พิกัดทศมูลใหญ่  คือ  กำหนดจำนวนรากไม้ 10 อย่าง คือ (รวมเบญจมูลน้อย และเบญจมูลใหญ่เข้าด้วยกัน) หญ้าเกล็ดหอยน้อย หญ้าเกล็ดหอยใหญ่...Continue reading

พิกัดพิเศษ

พิกัดพิเศษ

พิกัดพิเศษ 1)  พิกัดโกฐพิเศษ  คือ  กำหนดจำนวนโกฐพิเศษ  3  อย่าง คือ โกฐกะกลิ้ง โกฐกักกรา โกฐน้ำเต้า สรรพคุณ  แก้โรคในปากในคอ ขับพยาธิ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้ไข้ในกองอติสาร  ขับลมในลำไส้ แก้หนองใน ขับระดูร้าย แก้ริดสีดวงทวาร 2)  พิกัดเทียนพิเศษ คือ กำหนดจำนวนเทียนพิเศษ 3 อย่าง คือ เทียนลวด หรือ เทียนหลอด เทียนขม เทียนแกลบ สรรพคุณ  แก้ลม  เสมกะดีละคนกัน  แก้พิษโลหิต  แก้ดีพิการ  แก้ลมขึ้นเบื้องสูง  ทำให้หูอื้อตาลาย  แก้ไข้  แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว  แก้ลม 3)  พิกัดบัวพิเศษ  คือ  จำกัดจำนวนดอกบัวพิเศษ  6  อย่าง คือ บัวหลวงแดง บัวหลวงขาว บัวสัตตบงกชแดง บัวสัตตบงกชขาว บัวเผื่อน บัวขม...Continue reading

มหาพิกัดตรี (ยา 3 สิ่ง)

มหาพิกัดตรี (ยา 3 สิ่ง)

มหาพิกัดตรี (ยา  3  สิ่ง) มหทพิกัดตรีผลา ตรีผลาเป็นพิกัดยาในคิมหันตฤดู (ฤดูร้อน) ถ้าจะใช้แก้ในสมุฏฐานต่างๆ จะใช้ส่วนของตัวยาในพิกัดแตกต่างกัน  ดังนี้ 1) มหาพิกัดตรีผลา ถ้าจะแก้เสมหะสมุฏฐาน มีส่วนและตัวยาดังนี้ ลูกสมอภิเภก              8        ส่วน     (ปิตตะ) ลูกสมอไทย               4        ส่วน     (วาตะ) ลูกมะขามป้อม            12      ส่วน     (เสมหะ) 2) มหาพิกัดตรีผลา ถ้าจะแก้ปิตตะสมุฏฐาน มีส่วนและตัวยาดังนี้ ลูกสมอภิเภก              12      ส่วน     (ปิตต) ลูกสมอไทย               8        ส่วน     (วาตะ) ลูกมะขามป้อม            4        ส่วน     (เสมหะ) 3) มหาพิกัดตรีผลา ถ้าจะแก้วาตะสมุฏฐาน มีส่วและตัวยาดังนี้ ลูกสมอภิเภก              4        ส่วน     (ปิตต) ลูกสมอไทย               12      ส่วน     (วาตะ) ลูกมะขามป้อม            8        ส่วน     (เสมหะ)...Continue reading

Scroll to top