การชั่งตัวยา

การชั่งตัวยา

ผู้เป็นเภสัชกรจะต้องรู้จักการชั่งตัวยา โดยใช้มาตราต่างๆ เพื่อให้การปรุงยาเป็นไปตามตำรับยา หรือใบสั่งยา และการชั่งแบบโบราณ หมอนิยมใช้เครื่องหมาย “ตีนกา”  บอกน้ำหนัก วางไว้ท้ายชื่อตัวยานั้น

เครื่องหมายตีนกา

เป็นเครื่องหมายที่หมอโบราณนิยมใช้บอกขนาดของตัวยาในใบสั่งยา มีลักษณะคล้ายเครื่องหมาย กากบาท ตำแหน่งต่างๆในเครื่องหมายจะบอกถึงมาตรา

ตัวอย่างการอ่านค่าเครื่องหมายตีนกา อ่านได้ดังนี้ คือ 1 ชั่ง 2 ตำลึง 3 บาท 5 สตางค์ 4 เฟื้อง 6 ไพ

มาตราชั่ง แบบโบราณ

4        ไพ      =        1        เฟื้อง

2        เฟื้อง    =        1        สลึง

4        สลึง     =        1        บาท

4        บาท    =        1        ตำลึง

20      ตำลึง   =        1        ชั่ง

50      ชั่ง      =        1        หาบ

1        ชั่ง      =        80      บาท

1        บาท    =        15      กรัม     (เมตริก)

1        หาบ    =        50      ชั่ง      =    60,000     กรัม     (60  ก.ก.)

มาตราชั่งเปรียบเทียบ  ไทย – สากล   (เมตริก)

1        หุน      เท่ากับ 0.375            กรัม

1        ฬส         ”      0.1171875        ”

1        อัฐ          ”      0.234375         ”

1        ไพ         ”      0.46875           ”

1        เฟื้อง       ”      0.875              ”

1        สลึง        ”      3.750              ”

1        บาท       ”      15                  ”

1        ตำลึง      ”      60                  ”

1        ชั่ง         ”      1,200             ”

1        หาบ       ”      60,000    กรัม  หรือเท่ากับ   60  กิโลกรัม

มาตรา  สำหรับตวงของเหลว

1        ทะนาน           จุ        เท่ากับ  1  ลิตร   เท่ากับ   1,000        ซี.ซี.  หรือเท่ากับ 1 กิโลกรัม

1/2      ทะนาน           จุ        1/2      ลิตร     500     ซี.ซี.

15      หยด              จุ        ประมาณ         1        ซี.ซี.

1        ช้อนกาแฟ       จุ        ประมาณ         4        ซี.ซี.

1        ช้อนหวาน       จุ        ประมาณ         8        ซี.ซี.

1        ช้อนคาว         จุ        ประมาณ         15      ซี.ซี.

1        ถ้วยชา           จุ        ประมาณ         30      ซี.ซี.

มาตราวัด แบบโบราณ

คำว่า   องคุลี   ท่านหมายเอา  1  ข้อของนิ้วกลาง  ตามมาตรา  ดังนี้ คือ

2        เมล็ดงา          เป็น     1        เมล็ดข้าวเปลือก

4        เมล็ดข้าวเปลือก          เป็น     1        องคุลี   (วัดตามยาว)

15      องคุลี             เป็น     1        ชั้นฉาย

คำว่า   กล่ำ   ท่านเทียบมาจาก  เมล็ดมะกล่ำตาช้าง  ตามมาตราดังนี้ คือ

2        เมล็ดงา          เป็น     1        เมล็ดข้าวเปลือก

4        เมล็ดข้าวเปลือก            ”       1        กล่อม

2        กล่อม              ”       1        กล่ำ  เท่ากับ  ครึ่งไพ

2        กล่ำ                 ”       1        ไพ

4        ไพ                  ”       1        เฟื้อง

2        เฟื้อง               ”       1        สลึง

4        สลึง                 ”       1        บาท

4        บาท                ”       1        ตำลึง

20      ตำลึง               ”       1        ชั่ง

20      ชั่ง                  ”       1        ดุล

20      ดุล                  ”       1        ภารา

คำว่า   หยิบมือ  กำมือ  กอบมือ  เทียบไว้ดังนี้   คือ

150     เมล็ดข้าวเปลือก                   เป็น     1        หยิบมือ

4           หยิบมือ                   ”       1        กำมือ

4           กำมือ                     ”       1        ฟายมือ

2           ฟายมือ                   ”       1        กอบมือ

3           กอบมือ                   ”       1        ทะนาน

20        ทะนาน                     ”       1        สัด

40         สัด                         ”       1        บั้น

2        บั้น                           ”       1        เกวียน

Scroll to top