มะปราง เป็นผลไม้รูปทรงคล้ายไข่ไก่ ออกผลเป็นช่อ ช่อละ 1-15 ผล มะปรางมี 2 ชนิดคือ มะปรางเปรี้ยวและมะปรางหวาน รสชาติก็โดดเด่นสมชื่อ คือมะปรางเปรี้ยวจะมีรสเปรี้ยวมาก แม้จะสุกแล้วก็ตาม จนชาวสวนเรียกกันว่า “กาวาง” บ่งบอกให้รู้ว่า แม้แต่กายังทนรสเปรี้ยวไม่ไหว ส่วนมะปรางหวานก็จะหวานชื่นใจไม่มีรสเปรี้ยว แต่ผลมะปรางก็มียาง หากกินมากๆ จะทำให้ระคายคอหรือไอได้
มะปราง : Marian Plum
มะปราง : Plum Mango,Gandaria
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bouea macrophylla Griff.
อยู่ในวงค์ : Anacardiaceae
ผลมะปรางมีเปลือกบางและนิ่มสามารถกินได้ทั้งเปลือก เนื้อในสีเหลืองส้ม นุ่ม ฉ่ำน้ำ คนโบราณกล่าวกันว่า หากหญิงใดมีฝีมือในการปอก “มะปรางริ้ว” ได้อย่างสวยงาม โดยเนื้อไม่ช้ำหรือไม่เละ จะถือว่ามีคุณสมบัติที่ดี มะปรางมีเมล็ดเพียงเมล็ดเดียว ผิวของกะลาเมล็ดเส้นใย เนื้อในเมล็ดมีทั้งสีขาวและสีม่วงอมชมพู ใช้เรียกสิ่งต่างๆ ที่มีสีม่วงแบบเดียวกันนี้ว่า “สีม่วงเม็ดมะปราง”
เนื้อมะปรางสุกสีเหลืองน่ากิน มีสารเบตาแคโรทีนสูงติดหนึ่งในสิบอันดับผลไม้ไทย โดยมะปรางหวาน 100 กรัม มีเบตาแคโรทีน 230 ไมโครกรัม ซึ่งเบตาแคโรทีนนี้ก็คือ รงควัตถุสีเหลืองในพืชและเป็นสารตั้งต้นของวิตามินเอที่ช่วยต้านอนุมูลอิสระ กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกัน รวมถึงบำรุงสายตาและผิวหนัง มะปรางมีวิตามินซีที่ช่วยสังเคราะห์โปรตีนคอลลาเจน ซึ่งเป็นส่วนประกอบทั้งในผิวหนังและกระดูก โดยในผลมะปรางดิบจะมีวิตามินซีมากกว่าผลสุก มะปรางยังมีแคลเซียมป้องกันภาวะกระดูกพรุน ฟอสฟอรัสที่ทำงานร่วมกับแคลเซียมช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงให้กระดูก และมีธาตุเหล็ก วิตามินบี 1 และ บี 2 อีกด้วย
ผลไม้ที่มีลักษณะคล้ายกับมะปรางและจัดอยู่ในสกุล Bouea เหมือนกัน ก็คือ “มะยง” แต่มะยงจะมีขนาดผลใหญ่กว่า ผลดิบมีสีเขียวจัดกว่ามะปราง ผลสุกสีส้ม รสหวานอมเปรี้ยว ไม่มียาง มะยงมี 2 ชนิดคือ “มะยงชิด” และ “มะยงห่าง” มะยงชิดจะมีรสหวานมากกว่าเปรี้ยว จึงเป็นที่ต้องการของตลาด ส่วนมะยงห่างนั้นมีรสเปรี้ยวมากกว่าหวาน และผลไม้อีกชนิดคือ “มะปริง” ซึ่งมีผลขนาดเล็กและกลมกว่ามะปราง เป็นไม้พื้นถิ่นทางภาคใต้ ผลดิบมีสีเขียว รสเปรี้ยวใช้ประกอบอาหารแทนมะนาว และนำไปดองหรือแช่อิ่ม ส่วนผลสุกมีสีเหลือง รสหวานอมเปรี้ยวกินเป็นผลไม้
ลักษณะของมะปราง
- ลำต้น เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เป็นทรงพุ่ม มีกิ่งก้านสูง ลำต้นมีลักษณะกลมๆ เป็นไม้เนื้อแข็ง เนื้อไม้มีสีเหลืองส้ม หรือสีเหลืองแดง มียางสีขาวทั่วลำต้น มีเปลือกต้นสีน้ำตาลแข็ง
- ราก เป็นระบบแก้ว มีลักษณะกลม แทงลึกลงในดิน มีรากแขนงและรากฝอยขนาดเล็กๆ แทงกระจาย บริเวณรอบๆลำต้น มีสีน้ำตาล
- ใบ จะออกเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ ใบมีลักษณะทรงรียาวแหลม ใบใหญ่ยาวรี ผิวใบเรียบเป็นมัน ใบอ่อนมีสีม่วงแดง ใบแก่มีสีเขียวเข้ม
- ดอก จะออกดอกเป็นช่อ มีดอกเล็ก กลีบดอกมีสีเหลือง มีกลีบเลี้ยงสีเขียวอมเหลือง มีกลิ่นหอม มีก้านดอกยาว ดอกจะออกตามปลายกิ่ง และแขนงกิ่ง
- ผลมะปราง มีลักษณะรูปทรงไข่กลมรี โคนมนปลายรี เปลือกเกลี้ยงบางเป็นมัน มียางใสๆ ผลมีขนาดเล็กกว่ามะยงชิด ผลอ่อนมีสีเขียวอ่อน มีรสชาติมัน ผลสุกมีสีเหลืองนวล เนื้อสุกมีสีเหลือง หรือมีสีเหลืองอมส้ม ตามสายพันธุ์ มีเนื้อนุ่มฉ่ำน้ำ มีรสชาติหวานฉ่ำ หรือมีรสชาติหวานอมเปรี้ยว ตามสายพันธุ์ มีกลิ่นหอม มีเมล็ดแข็งทรงรี สีขาวนวล หรือสีม่วงอมชมพู อยู่ข้างในเนื้อ
- เมล็ด มีลักษณะทรงรี จะอยู่ข้างในเนื้อ ผิวเปลือกเมล็ดแข็ง มีสีขาวนวล หรือสีม่วงอมชมพู มีเส้นใยหุ้มเมล็ดอยู่
