ลิ้นจี่ (Lychee) เป็นผลไม้ชนิดหนึ่ง เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ต้นเป็นทรงพุ่ม ผลมีลักษณะทรงกลม ทรงรี หรือรูปหัวใจ ตามสายพันธุ์ ผิวเปลือกบางขรุขระ มีสีแดง มีเนื้อนุ่มฉ่ำน้ำมีสีขาวขุ่น มีรสชาติหวานฉ่ำ หรือหวานอมเปรี้ยว มีกลิ่นหอม มีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนตอนใต้ เป็นที่นิยมปลูกกันมากในหลายประเทศ ในประเทศไทยจะปลูกกันมากในภาคเหนือ พันธุ์ลิ้นจี่ที่ปลูกในประเทศไทยมีหลายสายพันธุ์ มีคุณประโยชน์และสรรพคุณ ทางยาหลายอย่าง ใช้นำมาเป็นผลไม้รับประทาน ใช้ทำเป็นเครื่องดื่มต่างๆได้
ลิ้นจี่
ชื่ออื่นๆ : ลิ้นจี่ป่า, สีรามัน, สีรามันขาว
ชื่อสามัญ : Lychee, Litchi, Lichee, Lichi
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Litchi chinensis Sonn.
ชื่อวงศ์ : SAPINDACEAE
ลิ้นจี่ผลไม้รสหวานอมเปรี้ยวเล็กน้อย กลิ่นหอม แหล่งปลูกลิ้นจี่ในบ้านเรามีทั้งจากทางภาคเหนือ เช่น พันธุ์ฮงฮวย พันธุ์จักรพรรดิ พันธุ์โอวเฮียะ โดยจะออกในช่วงพฤษภาคมถึงมิถุนายน ส่วนลิ้นจี่จากภาคกลางโดยมากจะมาจากจังหวัดสมุทรสงครามเป็นหลัก ได้แก่ พันธุ์ค่อมและพันธุ์สำเภาแก้ว ซึ่งจะเก็บเกี่ยวผลผลิตได้มากในเดือนเมษายน
ลิ้นจี่ไม่เพียงแต่จะหวานอร่อยทานง่ายแล้วยังอุดมไปด้วยสารอาหารที่มีประโยชน์ ด้วยเนื้อลิ้นจี่ เพียง 1 ขีด จะให้วิตามินซีมากถึง 71 กรัม ซึ่งเพียงพอต่อปริมาณที่ร่างกายต้องการในแต่ละวัน พร้อมวิตามินบี 1 ช่วยป้องกันโรคเหน็บชา วิตามินบี 2 ช่วยป้องกันไขมันอุดตันในหลอดเลือด มีคาร์โบไฮเดรตประมาณ 16 กรัม ประกอบด้วยน้ำตาลกลูโคส ฟรักโทส และซูโครส จึงสามารถให้พลังงานกับร่างกายและช่วยให้รู้สึกสดชื่นได้อย่างรวดเร็ว ลิ้นจี่ยังเป็นผลไม้ที่มีโพแทสเซียม ซึ่งมีผลต่อการรักษาสมดุลของของเหลวในร่างกาย ส่วนแคลเซียมและฟอสฟอรัสจะช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟัน
ในลิ้นจี่มีสารโพลีฟีนอลดีๆ อย่าง คาเทชิน สามารถช่วยสลายไขมันในเส้นเลือด ช่วยป้องกันโอกาสที่เกิดเส้นเลือดในสมองแตก ลดความเสี่ยงการเกิดโรคหัวใจและโรคมะเร็ง ผู้ที่รักสวยรักงามดูแลรูปร่าง ลิ้นจี่เป็นผลไม้ที่กินได้อย่างหายห่วง เพราะลิ้นจี่หกผล จะได้รับพลังงานเพียง 125 แคลอรี่เท่านั้น และแถมยังไขมันน้อยกว่า 1 กรัม อีกทั้งลิ้นจี่ยังมีเส้นใยอาหารที่มีปริมาณสูง แต่ก็ควรรับประทานลิ้นจี่อย่างเหมาะสม เพราะในลิ้นจี่จะมีปริมาณน้ำตาลสูงค่อนข้างสูง
ในประเทศจีนซึ่งเป็นถิ่นกำเนิดของลิ้นจี่ กินเนื้อลิ้นจี่เพื่อช่วยย่อยอาหาร ลดกรดในกระเพาะอาหาร บรรเทาอาการไม่ปรกติของระบบทางเดินอาหาร บำรุงม้ามและระบบประสาท แก้กระหาย แก้อาการคัดจมูก ไอเรื้อรัง แต่ลิ้นจี่มีฤทธิ์ร้อน หากกินปริมาณมากเกินไปอาจทำให้เกิดอาการร้อนใน เปลือกผลลิ้นจี่ตากแห้งนำมาชงเป็นชาดื่มบรรเทาอาการหวัด แก้การติดเชื้อในลำคอ อาการท้องเสียอย่างอ่อน เมล็ดบดเป็นผง ชงน้ำดื่มแก้ปวดบวม หรือตำพอกบริเวณที่มีอาการ รากหรือเปลือกต้นต้มกับน้ำ ดื่มแก้อาการติดเชื้อไวรัสอีสุกอีใส
ปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์ช่วยควบคุมอาหารและลดน้ำหนักสกัดจากลิ้นจี่ออกจำหน่าย โดยกล่าวอ้างถึงสรรพคุณที่ว่ามีพลังงานต่ำ ไขมันน้อย เส้นใยอาหารสูง และมีผลิตภัณฑ์บำรุงผิวจากสารสกัดเมล็ดลิ้นจี่ โดยระบุว่ามีคุณสมบัติในการชะลอการเสื่อมสภาพของเซลล์ผิว ช่วยให้ผิวกระชับ ดูอ่อนกว่าวัย แต่การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ประเภทนี้ ผู้บริโภคควรศึกษาข้อมูลที่น่าเชื่อถือได้ก่อนตัดสินใจ
ลักษณะของลิ้นจี่ :
- ต้นลิ้นจี่ เป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลางมีความสูงประมาณ 11-12 เมตร แตกกิ่งก้าน บริเวณยอดกลม
- ใบลิ้นจี่ เป็นใบประกอบแบบขนนก เรียงตัวแบบสลับ มีใบย่อย 2-4 คู่ ใบย่อยเมื่อแก่เต็มที่กว้าง 2.5-6 เซนติเมตร ยาว 5 -12 เซนติเมตร รูปร่างใบแบบโล่ ค่อนข้างยาว จนถึงรูปหอก ปลายใบแหลม ผิวใบด้านหลังสีเข้มเป็นมัน ด้านหลังมีนวลเคลือบ ใบอ่อนมีสีน้ำตาลแดงหรือสีแดงขึ้นอยู่กับพันธุ์ ลักษณะบางอย่างของใบลิ้นจี่ที่ใช้ในการจำแนกพันธุ์ลิ้นจี่ ได้แก่ ความยาวของก้านใบย่อยและก้านใบรวม การเรียงตัวของใบ จำนวนคู่ของใบย่อยและ รูปร่างของใบย่อย
- ดอกลิ้นจี่ เกิดเป็นช่อ สีของช่อดอกมีสีดำปนน้ำตาล หรือบางพันธุ์มีสีเหลืองอ่อนช่อดอกเกิดที่ซอกใบและปลายกิ่ง มีช่อดอกแขนงย่อย 10 แขนงหรือมากกว่า ความยาวของช่อดอก 10 – 40 เซนติเมตร ช่อดอกหนึ่งๆอาจมีดอกย่อยถึง 3,000 ดอก และสามารถติดผลที่เก็บเกี่ยวได้ 5-80 ผลต่อช่อดอกย่อยขนาดเล็กสีเขียวอ่อน หรือเหลืองอ่อน กลีบเลี้ยงซ้อนเป็นวง 4-5 อัน ไม่มีกลีบดอก ดอกย่อยเมื่อดอกบานเต็มที่กว้าง 3-6 มิลลิเมตร ก้านดอกย่อยยาว 1.5 มิลลิเมตร ดอกย่อยรูปร่างคล้ายถ้วย มีแผ่นกลมแทรกอยู่ที่ดอก
- ผลลิ้นจี่ รูปร่างกลม รูปไข่ หรือรูปหัวใจ เส้นผ่าศูนย์กลาง 2.5-4.0 เซนติเมตร เปลือก-หุ้มผลบาง แข็งและเปราะ สีแดงเข้ม แดงสดใส แดงอ่อนหรือเหลือง ที่ผิวเปลือกมีตุ่มเป็นรูปเหลี่ยมนูนเล็กน้อย ปกคลุมอยู่ทั้งผล เนื้อมีสีขาว โปร่งแสง ฉ่ำน้ำ รสหวาน กลิ่นหอม
- เมล็ดลิ้นจี่ เปลือกหุ้มเมล็ดมีสีน้ำตาลเข้ม ผิวเข้มมัน รูปไข่ ถึงรูปยาว ความยาว 1-2 เซนติเมตร กว้าง 0.6-1.0 เซนติเมตร บางเมล็ดฝ่อและเหี่ยวคล้ายลิ้นไก่
