ตะพาบน้ำ

ชื่อสามัญว่า mud turtle หรือ soft-shelled turtle
ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Amyda cartilaginea
จัดอยู่ในวงศ์ Trionychidae

เป็นสัตว์วัตถุที่นำมาใช้ทำยา อยู่ในกลุ่ม “สัตว์น้ำ” คือ สัตว์ที่เกิดและหากินอยู่ในน้ำ

ส่วนที่ใช้เป็นยา : ดีตะพาบน้ำ

สรรพคุณ ตะพาบน้ำ :

• ใช้ดีทำยา สรรพคุณ ขับลมและเลือด แก้ลมกองละเอียด คือลมวิงเวียนหน้ามือ พิษปวดกระดูก ถอนพิษฟกบวมอักเสบ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย

ตะพาบน้ำที่พบในยาไทยมักหมายถึงตะพาบน้ำธรรมดา แพทย์แผนไทยใช้ ดีตะพาบน้ำ เป็นเครื่องยา ตำรายาสรรพคุณโบราณว่า

• ดีตะพาบน้ำ รสขม คาว สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้พิษกาฬ แก้โรคตา และแก้ลมกองละเอียด (ลมวิงเวียน หน้ามืดตาลาย) ในตำราพระโอสถพระนารายณ์มียาขนานหนึ่งเข้า “ดีตะพาบน้ำ” เป็นเครื่องยาด้วย ดังนี้
  *น้ำมันภาลาธิไตล ให้เอา รากหญ้าขัดหมอน รากขี้เหล็ก รากปะคำไก่ รากปะคำกระบือ รากเลี่ยน รากรักขาว รากลำโพงทั้ง ๒ รากชุมเห็ด รากฝักส้มป่อย ขมิ้นอ้อย ขิง ข่า ยาทั้งนี้ควรต้มให้ต้ม ควรตำให้ตำ เอาน้ำสิ่งละทนาน น้ำมันพรรณผักกาด น้ำมันพิมเสน น้ำมันละหุ่ง น้ำมันงา สิ่งละทนาน หุงให้คงแต่น้ำมัน แล้วจึงเอา ดีตะพาบน้ำ  ดีงูเหลือม พริกหอม พริกหาง พริกล่อน  ฝิ่น  สิ่งละสลึง เทียนทั้ง ๕  สิ่งละบาท ๑ บดปรุงลงในน้ำมันไว้ ๓ วัน จึงทาแลนวดแก้พระเส้นอันทพฤกให้หย่อน  แลฟกบวม เป็นขั้วเป็นหน่วยแข็งอยู่นั้นให้ละลายออกเป็นปรกติแลฯ
• พระคัมภีร์ปฐมจินดาร์ให้ยาแก้ซางเด็กขนานหนึ่งที่เขา  “ดีตะพาบน้ำ” เป็นเครื่องยาด้วยดังนี้
  ขนานหนึ่ง ท่านให้เอา กรามแรด ๑  กรามช้าง ๑  งาช้าง ๑  นอแรด ๑  เขี้ยวเสือ ๑  เขี้ยวจระเข้  ๑  เขี้ยวหมู  ๑  กระดูกงูทับทาง ๑ โกฏทั้ง  ๕  ขมิ้นอ้อย  ๑ ไพล ๑ ดีตะพาบน้ำ ๑  ดีงูเหลือม ๑ พิมเสน ๑  รวมยา  ๑๘  สิ่งนี้เอาส่วนเท่ากัน  ตำเป็นผงบดปั้นแท่งไว้  ละลายน้ำเหล้า กินแก้ทรางทั้งปวง  หาย