ชื่อสมุนไพร : มะคำไก่
ชื่ออื่นๆ : มะองนก, มักค้อ(ขอนแก่น), มะคำดีไก่, ประคำไก่
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Drypetes roxburghii (Wall.) Hurusawa
ชื่อวงศ์ : EUPHORBIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นมะคำไก่ เป็นไม้พุ่มถึงไม้ต้นขนาดกลาง ไม่ผลัดใบ สูงประมาณ 8-10 เมตร เรือนยอดรูปรีค่อนข้างโปร่ง เปลือกเรียบสีเทา ต้นและกิ่งก้านสีขาวนวล กิ่งทอดห้อยลง
- ใบมะคำไก่ เป็นใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ ระนาบเดียว รูปขอบขนานแกมรูป หรือรูปรี ปลายเรียวแหลม โคนรูปลิ่มเบี้ยว ขอบหยักมน หรือจักซี่ฟัน เป็นคลื่นเล็กน้อย
- ดอกมะคำไก่ ออกดอกแบบช่อกระจุก ออกเป็นกลุ่มตามซอกใบ สีเขียวอมเหลือง ดอกแยกเพศต่างต้นหรือบ้างครั้งอาจสมบูรณ์เพศ ไม่มีกลีบดอก ดอกเพศผู้ กลีบเลี้ยง เชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก ไม่เท่ากันมี ขนที่ขอบเกสรเพศผู้ 3 อัน ดอก เพศเมีย กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก ไม่เท่ากัน
- ผลมะคำไก่ รูปทรงกลม สีขาวอมเทา สุกสีดำ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ราก, เปลือกราก, ทั้ง 5
สรรพคุณ มะคำไก่ :
- ใบ รสขมเบื่อเล็กน้อย ตำพอกฝี ปรุงยาถ่ายพิษฝี ถ่ายเส้น ถ่ายกระษัย
- ราก เปลือกราก รสขมเบื่อเล็กน้อย แก้กระษัย แก้เส้นเอ็น ทำให้เส้นเอ็นหย่อน ถ่ายฝีภายใน เช่น แก้วัณโรค ฝีหรือมะเร็งในตับ
- ทั้ง 5 รสขมเบื่อเล็กน้อย แก้ริดสีดวงภายนอกภายใน แก้ฝีในกระดูก ปอด ตับ ม้าม กระเพาะ ลำไส้ แก้กระษัย ขับปัสสาวะ