โคกกะออม

• ต้นโคกกะออม เป็นพรรณไม้เถาขนาดกลาง ลักษณะของเถานั้นจะเป็นรูป 5 เหลี่ยม เถาจะโตเท่าก้านไม้ขีดไฟ หรือ จะเล็กกว่านั้นก็มีส่วยผิวของเถาจะเป็นสีเขียว เป็นเถาที่มีความยาวเลื้อยเกาะพันกันขึ้นไปบนต้นไม้ หรือตามกิ่งไม้ หรือเลื้อยไปตามพื้นดินและตรงข้อของเถานั้นจะมีมือสำหรับยึดเกาะ
  
• ใบโคกกะออม ใบจะเป็นใบประกอบ ก้านใบนั้นจะยาว มีใบย่อยราว ๆ 3 ใบ ขอบใบจะเป็นหยักลึกและมีมือเกาะสั้น ๆ จะอยู่ที่ปลายยอดอยู่ระหว่างซอกเถาที่มีก้านช่อดอก มือจับจะมี2 อัน จะแยกกันออกก้านช่อดอกที่ยาว ใบนั้นจะมีสีเขียว
  
• ดอกโคกกะออม ออกเป็นช่อแบบสมบูรณ์เพศ โดยใน 1 ช่อจะมีดอกย่อยประมาณ 3-4 ดอก โดยจะออกตามง่ามใบ ดอกมีขนาดเล็กยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร สีขาว มีกลีบดอก 4-5 กลีบ ส่วนกลีบเลี้ยงดอกมี 4 กลีบ มีเกสรเพศผู้ 8 ก้าน
  
• ผลโคกกะออม มีลักษณะของผลเป็นรูปสามเหลี่ยม มีลักษณะคล้ายกับถุงลม บางๆ มี 3 พู โดยจะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของผลประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร เปลือกผลเป็นเยื่อบาง และมีสีเขียวอ่อน หรือ สีเขียมเหลือง มีผิวเป็นลายเส้น และมีขนสั้นนุ่มกระจายอยู่ทั่วผล ผลเมื่อแก่จะเป็นสีน้ำตาลหรือสีดำ แล้วแฝงลงด้านในผลจะมีเมล็ดขนาดเล็กประมาณ 1-3 เมล็ด
  
• เมล็ด ทรงกลมผิวเรียบ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 มิลลิลิตร เมื่อยังอ่อนจะเป็นสีเขียวอ่อน และค่อนข้างนิ่ม แต่เมื่อเมล็ดแก่จะเป็นสีดำและแข็ง ที่คั่วเมล็ดเป็นสีขาวลักษณะคล้ายรูปหัวใจ

• เถา ใช้รักษาอาการไข้จับ
• ใบ ยาไทย มักจะใช้ใบสดนำมาตำพอกผี ในปันจาบหรือใช้เป็นยารักษาโรคหืด และรักษาอาการไอ
• ดอก ใช้เป็นยารักษาโลหิตในอกให้ตก
• ผล ใช้ดับพิษทั้งปวง และใช้บำรุงน้ำดี
• เมล็ด ใช้รักษาไข้ขับเหงื่อ
• ราก ใช้เป็นยาทำให้อาเจียนและเป็นยาระบาย นอกจากนี้ยังใช้เป็นยารักษาซึ่งเป็ต้อและรักษาพิษงูเห่า

ข้อมูลเพิ่มเติม :

รูปแบบและขนาดวิธีใช้

• ใช้ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ ช่วยลดความดันโลหิต ขับเหงื่อ ทำให้เลือดเย็น แก้หอบหืด ลดอาการต่อมลูกหมากโต
• ใช้เป็นยาแก้ระบาย แก้ปวดบวมฟกช้ำ โดยใช้ต้น หรือ เถาโดกกระออม แห้ง 10-18 กรัม มาต้มกับน้ำดื่ม หากเป็นต้นสดให้ใช้ 35-70 กรัม คั้นเอาน้ำกิน
• ใช้แก้ไข้ แก้ไอหืด ขับปัสสาวะ ขับระดู โดยใช้ใบมาต้มกับน้ำดื่ม
• ใช้เป็นยาใส่แผล โดยใช้ใบมาต้มกับน้ำ และนำมาล้างแผล
• ใช้รักษาโรครูมาตอยด์ โดยใช้ใบสดนำมาคั้นเอาแต่น้ำเคี่ยวกับน้ำมันงา ใช้ทาเช้า-เย็น ติดต่อกันประมาณ 7 วัน

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทานโคกกระออม เนื่องจากในสรรพคุณทางยาพบว่ามีฤทธิ์ขับระดูในสตรี อาจทำให้แท้งบุตรได้ ส่วนผู้ที่มีสุขภาพดี ในการใช้โดกกระออม เป็นสมุนไพรก็ควรระมัดระวังในการใช้เช่นเดียวกันกับการใช้สมุนไพรชนิดอื่นๆ โดยควรรับประทานในขนาดและปริมาณ ที่ได้กำหนดไว้ในตำรับตำรายาต่างๆ ไม่ควรใช้มากจนเกินไป และไม่ควรใช้ต่อเนื่องกันเป็นระยะเวลานานจนเกินไปเพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้

ถิ่นกำเนิดโดกกระออม

โดกกระออม เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปอเมริกา (อเมริกากลาง และอเมริกาใต้) โดยถูกจัดให้เป็นวัชพืชชนิดหนึ่ง จากนั้นได้แพร่กระจายพันธุ์ไปยังเขตร้อน และเขตอบอุ่นทั่วโลก สำหรับประเทศไทยสามารถพบได้ทั่วทุกภาคของประเทศ ตามบริเวณชายป่า ที่รกร้างว่างเปล่า สองข้างถนน ตามริมน้ำ และตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลจนถึงประมาณ 1500 เมตร

การขยายพันธุ์โดกกระออม

โดกกระออม สามารถขยายพันธุ์ได้โดยวิธีการใช้เมล็ด เนื่องจากโคนกระออมถูกจัดเป็นวัชพืชที่รบกวนผลผลิตทางการเกษตรดังนั้นจึงไม่นิยมนำมาปลูก ส่วนที่พอเห็นกินกันทั่วไปก็เป็นการพบในธรรมชาติ ดังนั้นการแพร่ขยายพันธุ์ของโคนกระออมนั้น จึงเป็นการขยายพันธุ์โดยอาศัยเมล็ดจากตามพื้นดินเนื่องจากเป็นต้นใหม่ตามธรรมชาติมากกว่า