พืชจำพวกต้น

พืชจำพวกต้น ได้แก่ พืชพรรณไม้ เป็นต้นเล็ก ต้นใหญ่ เป็นกอ เป็นพุ่ม มีแก่นบ้าง    ไม่มีแก่นบ้าง ซึ่งนิยมเรียกกันว่า ต้น ส่วนมากใช้ราก แก่น เปลือก ใบ ฝักหรือลูก จะอธิบายถึงรสและสรรพคุณของส่วนที่ใช้ทำยาดังต่อไปนี้ :

กรรณิกา(กันนิกา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่  หรือ ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ต้น      รสขมเย็น        สรรพคุณ  แก้ปวดศีรษะ
• ใบ       รสขม              สรรพคุณ  บำรุงน้ำดี
• ดอก    รสขมหวาน      สรรพคุณ  แก้ไข้ แก้ลมวิงเวียน
• ราก     รสขม              สรรพคุณ  แก้ท้องผูก  บำรุงธาตุ  บำรุงกำลัง  บำรุงเส้นผมให้ดกดำ  บำรุงผิวหนังให้สดชื่น

กฤษณา (ไม้หอม ) ไม้ต้นขนาดย่อม ถึงขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมหวาน สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ บำรุงตับ ปอด แก้ลมหน้ามืดวิงเวียน

กันเกรา(ตำเสา) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสเฝื่อนฝาดขม สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น บำรุงธาตุ แก้หืด ไอมองคร่อ ริดสีดวง ท้องมาน แน่นหน้าอก ท้องเดิน มูกเลือด แก้พิษฝีกาฬ บำรุงม้าม บำรุงโลหิต แก้ปวดแสบ ปวดร้อน เป็นยาอายุวัฒนะ

กรัก (แก่นขนุนละมุด) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสหวานชุ่มขม สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงโลหิต สมานแผล
• ใบ เผาให้เป็นถ่านผสมกับน้ำปูนใสหยอดหู สรรพคุณ แก้ปวดหู แก้หูเป็นน้ำหนวก
• ไส้ในลูก รสฝาดหอมหวาน สรรพคุณ แก้ตกเลือดทางทวารเบาของสตรี กินแล้วทำให้เลือดหยุด

กัลปพฤกษ์  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบเล็กคล้ายขี้เหล็ก ดอกขาวคล้ายแคฝอย ฝักแบนยาว ข้างในเป็นชั้นๆ สีเทา ภายนอกฝักเป็นกำมะหยี่

• เนื้อในฝัก รสขมเอียนติดหวานเล็กน้อย สรรพคุณ ระบายท้อง แก้อุจจาระ เป็นพรรดึก และระบายท้องเด็กได้ดี

กัลปังหา(กาละปังหา)  ไม้พุ่มขนาดย่อม  เกิดใต้ทะเล  ไม่มีใบและดอก

• เนื้อไม้และต้น รสฝาด สรรพคุณ สมานแผล แก้เนื้อหนังฉีกขาด แก้บาดแผลตามเนื้ออ่อน

กระเชา  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือก  รสเมา แก้โรคผิวหนัง   แก้ปวดข้อ

กระทิง  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ  ขยำแช่น้ำสะอาดล้างตา  สรรพคุณ  แก้ตาแดง   ตาฝ้า ตามัว
• น้ำมันจากเมล็ด  รสร้อน  สรรพคุณ  ทาถูนวด  แก้ปวดข้อ  แก้เคล็ดขัดยอก  บวม
• ดอก  กลิ่นหอม  รสเย็น  สรรพคุณ  บำรุงหัวใจ

กระแบก ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด  สรรพคุณ  คุมธาตุ  แก้ท้องร่วง  สมานแผล

กระเบียน(มะกอกพราน)  ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ใบ  รสฝาด สรรพคุณ  ตำพอกบาดแผลสดหายเร็ว

กระเบา (กระเบาน้ำ) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ผลสุก รับประทานเนื้อในได้ คล้ายเผือก
• น้ำมันจากเมล็ดใน รสเมาเบื่อ สรรพคุณ  แก้โรคผิวหนังต่างๆ  แก้โรคเรื้อน

กะโบลิง  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น  รสเมาเบื่อ สรรพคุณ  เป็นยาบำรุงผม
• เปลือกต้นและผล รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ทาแก้ปวด  ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ ทากันทากกัด

กะพังอาด (พญามือเหล็ก) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่นและเนื้อไม้  รสขมเมาเล็กน้อย สรรพคุณ ดับไข้จับสั่น ดับพาไข้ แก้กระษัย     แก้โลหิต  ลดความร้อน  ฝนทาศีรษะ  แก้รังแค

กะเพราทั้ง 2 (ขาว-แดง) ไม้ต้นเล็ก

• ใช้ทั้ง 5 รสเผ็ดร้อน  สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง ขับผายลม  แก้ท้องอืดเฟ้อ

กระแจะ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล รสมันสุขุม สรรพคุณ บำรุงร่างกาย
• เนื้อไม้ รสจืดเย็น สรรพคุณ บำรุงดวงจิต ขับผายลม แก้ไข้

กระเจี๊ยบแดง ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน ขึ้นเป็นพุ่มเตี้ย

• ใบ รสเปรี้ยว  สรรพคุณ  กัดเสลด ทำให้โลหิตไหลเวียนดี
• เมล็ดใน   รสจืดเป็นเมือก  สรรพคุณ  แก้อ่อนเพลีย  บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ
• ใช้ทั้ง 5 สรรพคุณ  แก้พยาธิตัวจี๊ด
• ผล  รสจืดเมาเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับเหงื่อ  แก้ร้อนภายใน

 กระดังงาไทย  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• น้ำมันที่กลั่นออกจากดอก  ใช้ปรุงเป็นเครื่องสำอาง
• ต้น กิ่ง ก้าน ใบ รสเฝื่อน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ปัสสาวะพิการ
• ดอก รสสุขุมกลิ่นหอม สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ

กระโดงแดง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ระงับปราสาท แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ทำให้นอนหลับสบาย

กระโดน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้พิษงู สมานแผล แก้เคล็ด เมื่อย
• ดอก รสสุขุม สรรพคุณ บำรุงภายหลังคลอดบุตร

กระโดนดิน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ  แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้ไตพิการ แก้เบาหวาน

กระตังใบ(กระตังบาย) ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กระถินไซ่ง่อน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น  รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้บิด แก้ธาตุพิการ คุมธาตุ สมานแผล
• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กระถินเทศ(กระถินดอกหอม) ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย เป็นยาอายุวัฒนะ

กระถินไทย(กระถินดอกขาว) ไม้พุ่มขนาดกลาง

• ราก รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ ขับระดูขาว  ขับผายลม เป็นยาอายุวัฒนะ

กระถินป่า ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• เปลือกและราก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง  แก้อาเจียน แก้อติสาร (ลงแดง)สมานแผลห้ามเลือด

กระถินพิมาน(กระถินวิมาน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย
• เห็ดที่เกิดขึ้นจากไม้กระถินพิมาน  รสเบื่อเมา แก้ปวดฝีในหู แก้เริม งูสวัด ผสมกับตัวยาแก้ใช้พิษ ไข้กาฬ

กระทุ่ม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสขมเฝื่อนเมา สรรพคุณ  แก้ท้องร่วง แก้ปวดมวนในท้อง

กระท้อนป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ราก(สุม) รสฝาดเย็น สรรพคุณ ดับพาร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้รากสาด แก้บิด ใช้ผสมยามหานิล มหากาฬ

กระท่อม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสขมเฝื่อนเมา สรรพคุณ แก้ปวดท้อง แก้บิด ปวดเบ่ง ท้องร่วงลงแดง            แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ถ้ารับประทานทำให้เมา อาเจียน คอแห้ง

กระบือเจ็ดตัว(กระทู้เจ็ดแบก) ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ ขับน้ำคาวปลา แก้สันนิบาตหน้าเพลิง ขับเลือดหลังการคลอดบุตร

การบูรขาว-ดำ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เมล็ดใน รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด ท้องร่วง ปวดเบ่ง คุมธาตุ
• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ คุมธาตุ สมานแผล

กระพี้เขาควาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เนื้อไม้ รสจืดเย็น  สรรพคุณ แก้พาไข้กลับช้ำ ถอนพิษไข้  ถอนพิษผิดสำแดง  แก้ร้อนใน

กราย(หางกราย) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด อุจจาระเป็นมูกเลือด ปวดเบ่ง เสมหะเป็นพิษ  แก้ท้องเดิน
• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ กล่อมเสมหะและให้อุจจาระเป็นก้อน แก้อุจจาระเป็นฟอง

กรวยป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ รสเมา สรรพคุณ แก้พิษกาฬ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน แก้ริดสีดวงจมูก
• ดอก รสเมาเย็น สรรพคุณ แก้พิษกาฬ พิษไข้
• เมล็ด รสเมาเย็น สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร

กล้วยตีบ ไม้ล้มลุก

• ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ท้องเสีย (ใช้รากสาด) แก้ร้อนในกระหายน้ำ
• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก แก้ผื่นคันตามผิวหนัง

กวาวต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ดอก รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษไข้ ผสมยาหยอดตาแก้ตาฟาง ขับปัสสาวะ
• ยาง รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง
• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกถอนพิษฝีและสิว
• เมล็ด รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน
• ราก รสเมาร้อน สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับพยาธิ แก้ริดสีดวงทวาร

การะเกด เป็นไม้พุ่มจำพวกเตย

• ดอก รสขมหอม สรรพคุณ แก้โรคเสมหะในอก บำรุงธาตุ ใช้ผสมยาหอม

การบูร ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ เปลือกต้น เนื้อไม้ กลั่นเป็นการบูรเกล็ด ได้รสร้อน สรรพคุณ แก้ปวดท้อง จุกเสียด แก้ธาตุพิการ ขับลมในลำไส้ แก้ไอ

กาหลง ไม้พุ่มขนาดย่อมถึงกลาง

• ดอก รสจืด สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ ลดความดันโลหิตสูง แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้เสมหะ

กาสามปีก(เกล็ดปลาช่อน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง และเป็นไม้พุ่มขนาดย่อมก็มี

• เปลือกราก รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ปวด แก้เคล็ดบวม
• ใบ  รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้

 ก้างปลาแดง ไม้พุ่มขนาดกลาง

• ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ ขับพิษไข้หัว (หัด,สุกใส,      ดำแดง) ลดความร้อน (แก้ตัวร้อน)

ก้างปลาทะเล ไม้พุ่มขนาดย่อม และเกิดตามชายทะเล

• ใบ เนื้อไม้ รสกร่อยเค็ม สรรพคุณ แก้ไข้กำเดา รักษาตา
• เปลือกต้น รสฝาดเค็ม สรรพคุณ สมานแผล ห้ามเลือด
• ราก รสเย็นกร่อย สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ ถอนพิษผิดสำแดง ถอนพิษไข้กาฬ

กานพลู ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ดอก รสร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด แก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน             แก้ปวดท้อง ท้องขึ้น แก้ท้องร่วง ชุบลำสีอุดฟันแก้ปวดฟัน ทุบ1 ดอกใส่ขวดนมให้เด็กรับประทาน

ก้ามกุ้ง ก้ามกาม   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

ก้ามปู  เมล็ด รสเมา    สรรพคุณ แก้กลาก เกลื้อน โรคเรื้อน

• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ แก้ปากเปื่อยเป็นแผล แก้เหงือกบวม แก้ปวดฟัน แก้ท้องร่วง แก้ริดสีดวงทวาร

กุ่มน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• ราก รสร้อน   สรรพคุณ   แก้ปวดท้อง บำรุงธาตุ
• เปลือกต้น รสร้อน   สรรพคุณ   ขับลมในลำไส้ ขับผายลม

กุ่มบก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสจืดเย็น   สรรพคุณ บำรุงหัวใจ
• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้แน่นท้อง มักใช้ร่วมกับเปลือกต้นทองหลางใบมน

แก้ว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสร้อนเผ็ด ขมสุขุม   สรรพคุณ  ขับโลหิตระดูสตี บำรุงธาตุ แก้จุกเสียดแน่นในท้องขับผายลม
• รากแห้ง-สด รสเผ็ดขมสุขุม สรรพคุณ แก้ปวดสะเอว แก้ผื่นคันที่เกิดจากความชื้น แก้ฝีฝักบัวที่เต้านม แก้ฝีมดลูก แผลคัน พิษแลงสัตว์กัดต่อย

โกงกาง(มีทั้งชนิดใบใหญ่และใบเล็ก) ไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเค็ม   สรรพคุณ    ห้ามโลหิต สมานแผล แก้ท้องร่วง แก้บิด แก้อติสาร

โกฐกะกลิ้ง(แสลงใจ,ลูกกะจี้,ว่านไฟต้น) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด(มีส่วนผสมของสตริ๊คนิน) รสขมเมา   สรรพคุณ   แก้ลมอัมพาต อิดโรย บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ เจริญอาหารขับน้ำย่อย กระตุ้นประสาทส่วนกลาง ถ้ารับประทานมากเป็นพิษทำให้กล้ามเนื้อกระตุก ชัก ขากรรไกรแข็ง
• ใบ รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ   ตำพอกแก้แผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง

โกฐกักกรา   ไม้ต้นขนาดกลาง  รากส่งมาจากจีน  อินเดีย ฮ่องกง

• ราก    รสฝาดน้อย เผ็ดร้อนซ่า  สรรพคุณ ขับลมในลำใส้ แก้คลื่นเหียนอาเจียน     แก้ดีพิการ  ปวดหัวตัวร้อน  นอนสะดุ้ง แก้ริดสีดวงทวาร

โกฐกระดูก    เป็นไม้ต้นขนาดเล็กถึงกลาง  จากประเทศจีน

• เปลือกราก รสร้อน กลิ่นหอม  สรรพคุณ  แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย ขับลมในลำใส้ แก้โลหิตจาง

โกฐก้านพร้าว  ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ราก มีลักษณะคล้ายทางหนูมะพร้าวแห้ง  ไม่มีกลิ่นหอมใด ๆ รสเย็น สรรพคุณ     แก้ไข้   แก้หอบ    แก้สะอึก     แก้เสมหะเป็นพิษ

โกฐจุฬาลัมพา   ไม้เนื้อ่อนล้มลุกเป็นพุ่มขนาดย่อม

• ใช้ทั้งต้น รสขมกลิ่นหอม สรรพคุณ  แก้ไข้เจรียง  แก้ไช้ที่มีผื่นขึ้นตามตัว เช่น      หัดเหือด สุกใส ดำแดง ฝีดาษ ไข้รากสาด แก้หืด ไอ แก้ไข้เพื่อเสมหะ

โกฐน้ำเต้า  ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ราก  (ปอกเปลือกออกนำไปนึ่งแล้วตากแห้ง)  รสฝาดหอม  สรรพคุณ แก่ธาตุพิการอาหารไม่ย่อย  บำรุงธาตุแก้ท้องอืด ขับลมในลำไส้ ขับปัสสาวะและอุจจาระให้เดินสะดวก  ระบายท้อง รู้ถ่ายรู้ปิดเอง แก้เจ็บตา แก้ริดสีดวงทวาร

โกฐสอ  ไม้ขนาดเล็กจำพวกโสม

• รากรสสุขมกลิ่นหอม     สรรพคุณ   แก้ไข้  แก้หืด แก้ไอ  บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื้น

กอมขม หรือ ดีงูต้น  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้  รสขม    สรรพคุณ    แก้ไข้จับสั่น และไข้ตัวร้อน
• เปลือกต้น รสขมจัด    สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย)  ไข้ป้าง และไข้ทุกชนิด

ก่อ  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้คลื่นเหียนอาเจียน สมานแผล   ห้ามโลหิต
• เนื้อในเมล็ด รสหวาน   สรรพคุณ   บำรุงกำลัง  บำรุงลำไส้ แก้อ่อนเพลีย

กำจัด  (พริกหอม ลูกระมาด หมากมาด)  เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด รสสุขุมกลิ่นหอม     สรรพคุณ    แก้ลมวิงเวียน บำรุงโลหิต  บำรุงหัวใจ  ขับลมในลำไส้
• รากและเนื้อไม้  รสร้อน    สรรพคุณ   ขับลมในลำไส้ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง หน้ามืด ตาลาย  วิงเวียน ขับระดู

กำลังช้างเผือก   (กำลังช้างสาร) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้  รสขมน้อย     สรรพคุณ   บำรุงธาตุ แก้อ่อนเพลีย บำรุงโลหิต

กำลังวัวเถลิง  (กำลังทรพี)ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เนื้อไม้และเปลือกต้น รสขมเฝื่อน    สรรพคุณบำรุงโลหิต  บำรุงธาตุ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงร่างกาย แก่ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กำลังเสื่อโคร่ง (กำลังพญาเสื่อโคร่ง) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น  รสร้อนเล็กน้อย กลิ่นหอม   สรรพคุณ   บำรุงธาตุ บำรุงเส้นเอ็น เจริญอาหาร บำรุงกำลัง  แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กำลังหนุมาน (กำลังราชสีห์)  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้และรากรสขม  สรรพคุณ  แก้น้ำดีพิการ คือ นอนสะดุ้ง ผวาหลับๆ ตื่นๆ  ร้อนหน้าน้ำตาไหล

เกว้า (เขว้า  กำยาน ชาติสมิง ) ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ราก     รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ     แก้โรคผิวหนัง
• ยอด   รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ   แก้ปวดศีรษะ
• ใบสด   รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ   ตำคั้นเอาน้ำใส่แผลฆ่าเชื้อโรค

ยาง (เรียกว่ากำยาน)  รสสุขุมหอม    สรรพคุณ    แก้ลม บำรุงเส้นเอ็น แก้หลอดลมอักเสบ  สมานแผล แก้ขัดเบา

ขันทองพยาบาท ( หมากดูก    ยาง ปรอก)  ไม้พุ่มขนาดใหญ่  หรือไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เนื้อไม้   รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ     แก้ลมพิษ  แก้ไข้ แก้กามโรค
• เปลือกต้น  รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ  ทำให้ฟันทน รักษาโรคตับพิการ  แก้ประดง     แก้พิษในกระดูก  แก้โรคผิวหนัง  ฆ่าพยาธิ  แก้โรคเรื้อน มะเร็ง คุดทะราด กลาก เกลื้อน

ข่าต้น  (ตะไคร้ต้น เทพทาโร) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และราก รสร้อนกลิ่นหอมฉุน    สรรพคุณ   แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับลมในลำไส้     แก้ลมขึ้นเบื้องสูง หน้ามืด วิงเวียน

ขี้ครอก  ไม่พุ่มขนาดย่อมคล้ายมะเขือ

• ใบ   รสขื่น    สรรพคุณ     แก้ไอ ขับเสมหะ
• ราก   รสเย็น     สรรพคุณ    ถอนพิษไข้ทั้งปวง
• ใช้ทั้ง 5 รสขื่นเย็น      สรรพคุณ     แก้ไตพิการ

ขี้หนอน   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้นรสขมเย็น   สรรพคุณ  แก้ไข้ตัวร้อน   แก้หวัดคัดจมูก น้ำมูกไหล

ขี้เหล็กบ้าน   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ  รสขม   สรรพคุณ  แก้ระดูขาว แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ  แก้กระษัย ถ่ายพิษไข้      พิษเสมหะ ถ่ายพรรดึก
• ดอก รสขม       สรรพคุณ แก้หืด  ฟอกศีรษะแก้รังแค   แก้โรคประสาท แก้นอนไม่หลับ
• เปลือกต้น  รสขม       สรรพคุณ  แก้กระษัย  แก้ริดสีดวงทวาร
• กระพี้    รสขม        สรรพคุณ  แก้ร้อนรุ่ม  กระสับกระส่ายเพราะพิษไข้
• แก่น  รสขม        สรรพคุณ   แก้กามโรค หนองใน แก้กระษัย  แก้เหน็บชา แก้ไฟธาตุพิการ
• ราก  รสขมเย็น     สรรพคุณ  แก้ไข้กลับ  แก้ซ้ำ

ขี้เหล็กเลือด  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบอ่อนมีสีแดงเข้ม

• แก่น รสขมจัด สรรพคุณ แก้กระษัย แก้ไตพิการ ปวดบั่นเอว ขับปัสสาวะ บำรุงโลหิต ขับระดูเสีย

ขี้อ้าย   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้นรสฝาด      สรรพคุณ     แก้บิด แก้อุจจาระเป็นฟอง  แก้ปวดเบ่ง  สมานแผล

เข็มขาว (เข็มใหญ่)  ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• ราก   รสหวาน  สรรพคุณ  แก้โรคตา เจริญอาหาร

เข็มแดง  ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสหวานเย็น   สรรพคุณ   แก้เสมหะ แก้กำเดา บำรุงธาตุ แก้บวม  แก้เจ็บตัว

เข็มป่า  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ถึงขนาดกลาง

• เปลือกต้น  รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ  ตำคั้นเอาน้ำหยอดหูฆ่าแมลงเข้าหู
• ใบ  รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ   ฆ่าพยาธิทั้งปวง
• ดอก รสฝาดเย็น    สรรพคุณ    แก้โรคตา ตาแฉะ ตาแดง
• ลูก รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    แก้ริดสีดวงงอกในจมูก
• ราก รสเฝื่อน    สรรพคุณ  ขับเสมหะในท้อง ขับแสมหะในทรวงอกและแก้ฝีในท้อง

เขยตาย(ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ,เขยตายแม่ยายชักปก) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กถึงกลางเนื้อแข็ง

• ราก รสชื่นปร่า     สรรพคุณ    กระทุ้งพิษ แก้พิษฝีภายในและภายนอก  ขับน้ำนม  แก้พิษงู พิษแมลงกัดต่อย แก้ไข้กาฬ แก้โรคผิวหนังพุพอง
• ดอกและลูก รสร้อนเมา สรรพคุณ  ตำทารักษาโรคหิด

ขอนดอก ไม้ยืนต้นตายจากต้นพิกุลและต้นตะแบก  ลักษณะเหมือนไม้ผุสีขาวเป็นจุด ในเนื้อไม้

• ขอนดอก รสจืดหอม     สรรพคุณ     บำรุงตับ ปอด หัวใจ บำรุงทารกในครรภ์ ทำให้ใจชุ่มชื่น

ข่อย  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ    แก้แมงกินฟัน แก้ริดสีดวงจมูก
• เปลือกต้นและเนื้อไม้  รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ    แก้แมงกินฟัน แก้ปวดฟัน
• ใบ รสเมาอ่อน สรรพคุณ คั่วให้กรอบชงน้ำรับประทานเป็นยาระบายอ่อนๆ
• เมล็ด รสมันร้อนน้อย    สรรพคุณ   บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ เป็นยาอายุวัฒนะ
• ราก รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ     ฆ่าพยาธิ แผลเน่าเปื่อย

ข่อยหย็อง หรือ ข่อยเตี้ย ไม้ยืนต้นขนาด กลาง

• รากและเนื้อไม้  รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    ขับปัสสาวะ  ขับเมือกมันในลำไส้ แก้กระนัย ไตพิการ แก้คลื่นเหียนอาเจียน

เขี้ยวงู(เล็บครุฑ) ไม้ต้นขนาดย่อม

• ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ  แก้นัยไตพิการ ขับปัสสาวะ  แก้พิษซาง แก้ไข้ แก้สะอึก แก้ปวดศีรษะ ตัวร้อน  แก้ไข้สันนิบาต
• เมล็ด รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย ถอนพิษไข่เน่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง
• เปลือกต้น รสฝาดหวานชุ่ม      สรรพคุณ  แก้พิษตานซาง แก้อุจจาระเป็นฟอง เหม็นเปรี้ยว  แก้ท้องเสีย แก้ตานขโมย  ขับพยาธิไส้เดือนในท้อง
• ราก รสฝาดหวานเบื่อ ขับพยาธิไส้เดือน บำรุงธาตุ เจริญอาหาร

ไข่มด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ     แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน
• ดอก รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ     ขับพยาธิไส้เดือนในท้อง
• ลูก รสร้อน     สรรพคุณ    ตำพอกฝี บ่มหนองให้แตกเร็ว
• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ    ตำคั้นเอาน้ำหยอดหู แก้แมงเข้าหู
• กระพี้ รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    แก้เกลื้อนช้าง
• แก่น รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ    แก้โรคเรื้อน
• ราก รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    แก้พยาธิ ขี้กลาก แก้รังแค

คงคาเดือด (หมากเล็กหมากน้อย) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ,เปลือก,ต้น รสเย็นเฝื่อน    สรรพคุณ   ต้นเอาน้ำอาบ แก้คัน แก้ทรางตัวร้อน

คนทา(สีฟัน กะลันทา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• รากอ่อนและต้น รสขมเฝื่อนฝาดเย็น    สรรพคุณ    แท้องร่วง บิด ลดความร้อนในร่างกาย
• กระทุ้งพิษไข้พิษ ไข้กาฬ  ไข้หัวลมทุกชนิด แก้ร้อนในกระหายน้ำ

คนทีสอเขมา หรือ คนทีสอดำ ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อน     สรรพคุณ   แก้ปวดท้อง แก้เลือด แก้ลม เป็นยาอายุวัฒนะ
• รากและใบ รสร้อน    สรรพคุณ    ต้มรับประทานหรือประคบ แก้ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ บำรุงและรักษาไข้
• ใบสด รสร้อนหอม    สรรพคุณ  คั้นเอาน้ำรับประทานแก้ปวดศีรษะ รักษาเยื่อจมูกอักเสบ ถอนพิษสาหร่ายทะเล
• ยาง รสร้อนเมา    สรรพคุณ บำรุงกำลัง ขับเลือดขับลมให้กระจาย ฆ่าพยาธิ ผิวหนัง  แก้คุดทะราด
• ราก รสเมาร้อน     สรรพคุณ แก้ลม ขับเหงื่อ แก้ริดสีดวงแห้ง

คัดลิ้น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ราก รสร้อนจัด    สรรพคุณ แก้เส้นเอ็นพิการ บำรุงเส้นเอ็น ห้ามใช้กับบุคคลที่เป็นโรคเส้นประสาทพิการ

คันทรง มี 2 ชนิด คือไม้พุ่มขนาดย่อมและเป็นต้นขนาดย่อม แต่สรรพคุณเหมือนกัน

• เปลือกต้นและใบ รสฝาดเฝื่อน     สรรพคุณ ต้มอาบแก้บวม เนื่องจากโรคไต หัวใจพิการ น้ำเหลืองเสีย เหน็บชา

คราม ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเย็น     สรรพคุณ     ดับพิษ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ปวดศีรษะ
• ต้น รสเย็น      สรรพคุณ       ฟอกขับปัสสาวะให้บริสุทธิ์ แก้กระษัย แก้นิ่ว แก้ปัสสาวะขุ่นข้น

ครอบทั้ง 3 (ครอบจักรวาล, ครอบตลับ, ครอบฟันสี) ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

ครอบจักรวาล (สารเข้าเลือก,ก่องเข้า)

ครอบตลับ(มะก่องเข้าหลวง)

ครอบฟันสี (ตอบแตบ, โผงผาง)

• ต้น รสขม      สรรพคุณ    บำรุงโลหิตและขับลม
• ใบ รสขมติดร้อนเล็กน้อย     สรรพคุณ     บ่มหนองฝีให้แตกเร็ว
• ดอก รสขม       สรรพคุณ ฟอกลำไส้ให้สะอาด บ่มหนองให้เกิดเร็ว
• ราก รสขม      สรรพคุณ    แก้ลม แก้ดี บำรุงธาตุ แก้มุตกิด แก้ไอ แก้ไข้ผอมเหลือง บำรุงกำลัง

ครอบฟันสี (ตอบแตบ, โผงผาง)

• ต้น รสขม     สรรพคุณ   บำรุงโลหิตและขับลม
• ใบ รสขมติดรอนเล็กน้อย    สรรพคุณ     บ่มหนองฝีให้แตกเร็ว
• ดอก รสขม     สรรพคุณ     ฟอกลำไส้ให้สะอาด บ่มหนองให้เกิดเร็ว
• ราก รสขม    สรรพคุณ แก้ลม แก้ดี บำรุงธาตุ แก้มุตกิด แก้ไอ แก้ไข้ผอมเหลือง บำรุงกำลัง

คางแดง (คาง, กางขี้มอด, มะขามป่า) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ตกโลหิต แก้บวม แก้ฝี แก้พยาธิ เปื่อยเน่า แก้ลำไส้พิการ บำรุงธาตุ ฝนทารักษาโรคเรื้อน แผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง ทาหัวฝี
• ใบ รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้ไอ
• ดอก รสหวาน สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้ปวดบาดแผล แก้พิษฟกบวม  แก้คุดทะราด แก้ตาอักเสบ

ควินิน (ต้นซิงโคน่า) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ก้าน,ใบและเปลือกต้น รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย) บำรุงน้ำดี แก้ร้อนใน

คูน (ชัยพฤกษ์) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง ใบใหญ่ ดอกสีเหลือง ห้อยเป็นพวง     ฝักกลมยาวเกลียง เนื้อในสีดำ

• เนื้อในฝัก รสหวานเอียน   สรรพคุณ   ระบายท้อง ช่วยบรรเทาการแน่นหน้าอก ฟกช้ำ แก้ลมเข้าข้อและขัดข้อ
• ดอก รสขมเปรี้ยว    สรรพคุณ   แก้ไข้ เป็นยาระบาย
• เปลือกและใบ รสฝาดเมา     สรรพคุณ บดผสมทาฝี และเม็ดผื่นตามร่างกาย
• ใบ รสเมา     สรรพคุณ ระบายท้อง แก้พยาธิผิวหนัง
• ราก รสเมา      สรรพคุณ ฝนทารักษาขี้กลาก และเป็นยากระบายท้อง แก้คุดทะราด
• แก่น   นักไสยศาสตร์ใช้ทำปลัดขิกลงยันต์ผูกเอวเด็ก เพื่อให้ปีศาจไม่รบกวนเด็ก
• เปลือกต้น รสฝาด      สรรพคุณ  แก้ท้องร่วง สมานแผล
• เปลือกเม็ดและเปลือกฝัก รสเมาเบื่อ        สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน
• กระพี้ รสเมา       สรรพคุณ แก้รำมะนาด

แค (แคแดง,แคขาว) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น   รสฝาดจัด      สรรพคุณ แก้ท้องร่วง คุมธาตุ บิดมูกเลือด สมานแผลทั้งภายในและภายนอก
• ใบ รสจืดมัน     สรรพคุณ แก้ไข้เปลี่ยนอากาศ(ไข้หัวลม) แก้ไข้หวัด
• เปลือกต้นแคป่า รสฝาด      สรรพคุณ ต้มเอาน้ำชะล้างบาทดแผลให้แผลหายเร็ว

แคแตร (แคแกล) ไม้ป่ายืนต้นขนาดกลาง

• ดอก  รสหวานเย็น      สรรพคุณ ขับเสมหะและโลหิต ขับผายลม
• ราก  รสหวานเย็น     สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ลม

แคฝอย (แคขาว) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และเปลือกต้น รสฝาดเฝื่อนหวาน    สรรพคุณ    แก้ท้องร่วง แก้บวม แก้ตกโลหิต แก้พยาธิ แก้ฝีเปื่อยพัง
• ราก รสฝาดเย็น    สรรพคุณ    แก้ริดสีดวงงอก

คำไทย(คำแสด,คำเงาะ)ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ดอก รสหวาน    สรรพคุณ   บำรุงโลหิต แก้โรคโลหิตจาง สมานแผล แก้บิด แก้โรคไต
• เมล็ด รสร้อนหอม     สรรพคุณ    แก้ลม สมานแผล ตัดไข้
• รก (เนื้อหุ้มเมล็ด) รสหวาน    สรรพคุณ    ระบายท้อง

คำฝอย(คำ,ดอกคำ) ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ดอก รสหอมร้อน    สรรพคุณ   บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท ขับระดู ดอกแห้ง รักษาโรคดีพิการ
• เกสร รสหวาน    สรรพคุณ    บำรุงโลหิตและน้ำเหลืองให้เป็นปกติ แก้แสบร้อนตามผิวหนัง
• เมล็ด รสหวานร้อน      สรรพคุณ    ระบายท้อง ขับเสมหะ แก้โรคผิวหนัง แก้บวม ขับระดู ป่นเป็นยาพอก แก้ปวดมดลูกหลังคลอดบุตร
• น้ำมันจากเมล็ด รสร้อน     สรรพคุณ     แก้โรคขัดข้อ อัมพาต แก้ฝี

คว่ำตายหงายเป็น (ฆ้องสามย่านตัวผู้) ไม้ต้นเล็ก  ใบหนา

• ใบ รสเย็นเฝื่อน     สรรพคุณ ตำพอกแก้ปวด แก้อักเสบ ฟกบวม  และถอนพิษ น้ำที่คั้นจากใบผสมการบูรใช้ทาถูนวดแก้เคล็ด แก้ขัดแพลง

ไคร้เครือ ไม้ต้นเล็ก

• ราก รสขมขื่นปร่า     สรรพคุณ แก้พิษไข้ พิษกาฬ เจริญอาหาร ชูกำลัง

ฆ้องสามย่าน  ไม้ต้นขนาดเล็ก

• ใบ รสเย็น     สรรพคุณ ตำพอกฝีถอนพิษ แก้ปวด รับประทานายในดับพิษร้อน ใบผสมน้ำประสานทองสะตุ ตำตากแดดให้แห้ง บดเป็นผงทาลิ้นเด็กอ่อน แก้ละอองซาง

งิ้ว ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบสด     สรรพคุณ    ตำคั้นเอาน้ำทาต่อมในคออักเสบ กากพอกแก้ฟกช้ำ อักเสบบวม
• ดอกแห้ง      สรรพคุณ     ตำผสมน้ำทาระงับปวด
• ราก รสเบื่อเมา     สรรพคุณ บำรุงกำลัง แต่ทำให้อาเจียน
• ยาง รสฝาด    สรรพคุณ     แก้ท้องร่วง แก้ระดูตกหนัก บำรุงร่างกาย

งิ้วป่า (งิ้วผา ,นุ่นป่า) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ราก รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ     บำรุงกำลัง ทำให้อาเจียน
• ใบ ตำเป็นผง ทาภายนอกแก้ฟกช้ำ ฝนกับน้ำทาแก้ต่อมอักเสบ
• ดอกแห้ง ทำยาทาระงับความปวด และแก้พิษไข้ใช้ผสมกับเมล็ดฝิ่น น้ำนมแพะ และน้ำตาลแก้ริดสีดวง
• ยาง รสฝาด     สรรพคุณ     บำรุงกำลัง แก้ระดูขาว

หงอนไก่ดอกกลม(หงอนไก่ป่า) ไม้ดอกต้นเล็กๆ

• ราก รสเผ็ดขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เข้เพื่อลม (ไข้ฤดูฝนมีอาการท้องอืดเฟ้อ) แก้ไข้พา แก้โลหิต แก้ลมอัมพฤกษ์ บำรุงธาตุ แก้หืด แก้เสมหะ

 หงอนไก่ทะเล ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสกร่อยเค็ม     สรรพคุณ     ขับน้ำคาวปลาหลังคลอดบุตร แก้ประจำเดือนไม่ปกติ

เหงือกปลาหมอ (ดอกขาว,ดอกสีฟ้า) ไม้พุ่มขนาดกลางใบเป็นจักเว้าใหญ่ ริมใบมีหนามแหลมคม

• ใบ รสร้อนเล็กน้อย      สรรพคุณ    ตำพอกรักษาโรคปวดบวมและแผลอักเสบ
• ใบอ่อน ต้มกับเปลือกต้นอบเชย รับประทานแก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ
• ลูก รสร้อน     สรรพคุณ    ขับโลหิตอย่างแรง แก้ฝีตานซาง
• ราก รสเฝื่อนเค็ม    สรรพคุณ     ต้มอาบแก้พาไข้หัวผื่นคัน แก้โรคผิวหนังทุกชนิด
• ต้นมัดตำให้ละเอียด พอกปิดแผลเรื้อรัง ถอนพิษ รับประทานแก้พิษฝีดาษ เป็นยาตัดรากฝี ใช้ทั้ง 5 รสร้อน  สรรพคุณ    แก้ไข้หัว แก้พาฝี แก้พิษกาฬได้ดีมาก

จักรนารายณ์ ไม้ต้นเล็ก)

• ใบสด รสเย็น สรรพคุณ ตำผสมสุราพอกปิดแก้พิษฝี แก้ปวด แก้ฟกบวม ถอนพิษ    ได้ดี แก้อักเสบทุกชนิด แก้พิษสัตว์กัดต่อย

จันทน์กระพ้อ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้เพื่อเลือดและลม
• ดอก รสเย็นหอมจัด สรรพคุณ แก้ไข้ บำรุงหัวใจ

จันทน์เกราะ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสขมหอม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้เพื่อดี แก้กระษัย แก้ตับปอดพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

จันทน์ชะมด หรือ จันทน์หอม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสขมหอม สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียน แก้คลื่นเหียนอาเจียน ทำให้ใจชื่นบาน สดชื่นแจ่มใส ชูกำลังใช้ทำยาหอม

จันทน์แดง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เนื้อไม้ และแก่น รสขมเย็น    สรรพคุณ แก้ไอ แก้ซางอันบังเกิดแต่ดี แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้บาดแผล แก้ไข้เพื่อดีพิการทำให้ชื่นใจ แก้ร้อนดับพิษไข้ทุกชนิด ฝนทาแก้ฟกบวม

จันทน์เทศ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไม้และแก่น รสขมหอมร้อน    สรรพคุณ แก้ไข้ดีเดือด ดีพลุ่ง แก้กระสับกระส่าย  ตาลอยเผลอสติ บำรุงตับ ปอด น้ำดี
• เมล็ดใน รสหอมฝาดหวานสุขุม    สรรพคุณ แก้กระหายน้ำ บำรุงกำลัง แก้ลม แก้จุกเสียด แก้กำเดา แก้ท้องร่วง  แก้ปวดขัดมดลูก ขับลมในลำไส้ บำรุงโลหิต แก้บิด บำรุงธาตุ
• รกหุ้มเมล็ด(ดอก) รสหอมฝาดร้อน   สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงผิวเนื้อให้เจริญ

จันทน์ลูกหอม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสขมหวาน   สรรพคุณ บำรุงประสาท บำรุงเนื้อหนังให้สดชื่น แก้ไข้ตับ ปอดพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เหงื่อตกหนัก ขับพยาธิ
• ผลสุก รสหวานฝาด      สรรพคุณ รับประทานกับน้ำกะทิสด บำรุงกำลัง แก้ท้องเสีย

จันทน์โอ หรือ ลูกอินทร์ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสขมหวาน      สรรพคุณ บำรุงประสาท บำรุงกำลัง แก้ตับปอดพิการ แก้ไข้    แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เหงื่อตกหนัก แก้ไข้ตัวร้อน

จันทนา (จันทน์ขาว) ไม้พุ่มยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมเย็น    สรรพคุณ แก้ไข้อันบังเกิดแต่ตับและดี บำรุงเลือดลม
• แก่น รสหอมเย็นติดร้อน     สรรพคุณ แก้ไข้กำเดา บำรุงหัวใจ แก้ลม แก้อ่อนเพลีย

จาก    ไม้กอใบคล้ายใบมะพร้าว เกิดที่ลุ่มเค็ม

• ใบ รสฝาด   สรรพคุณ แก้ลมจรต่างๆ แก้เสมหะและดับพิษทั้งปวง
• นมจาก เป็นเกล็ดสีดำอยู่ใต้ท้องใบ รสฝาดกร่อย     สรรพคุณ แก้ลมจร ลมป่วง แก้ไข้ ท้องเสีย แก้พิษตานซ่างลิ้นเป็นฝ้าละอองขาว

จามจุรี,ก้ามปู,ฉำฉา ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด     สรรพคุณ สมานแผลในปาก ในคอ เหงือกหรือฟันผุ แก้ริดสีดวงทวาร แก้ท้องร่วง ห้ามโลหิตตกใน
• เมล็ด รสฝาดเมา    สรรพคุณ แก้กลาก เกลื้อน และโรคเรื้อน แก้เยื่อตาอักเสบ
• ใบ รสเย็น     สรรพคุณ ทำให้เย็นดับพิษ แก้ปวดแสบปวดร้อน

จิกเขา ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อนเล็กน้อย     สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ แก้เสมหะพิการ แก้ระดูขาว
• เมล็ด รสร้อน     สรรพคุณ     แก้แน่นจุกเสียด

จิกนา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อนเล็กน้อย      สรรพคุณ    แก้ปวดศีรษะ แก้เลือดออกตามไรฟัน ใช้เบื่อปลา
• เนื้อไม้ รสร้อนเฝื่อนๆ สรรพคุณ ขับระดูขาว
• เมล็ด รสร้อน     สรรพคุณ     แก้แน่นจุกเสียด รัดมดลูกหลังการคลอดบุตร แก้เยื่อตาอักเสบ แก้อาเจียน ฝนทาแก้ตัวร้อน แก้ไอเด็ก
• ใบ รสฝาด    สรรพคุณ      แก้ท้องร่วง
• ราก รสขื่นเอียน    สรรพคุณ    ระบายท้อง

จุกโรหิณี  ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมเย็น     สรรพคุณ     ถอนพิษไข้กาฬ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ลดความร้อนใน   ร่างกาย บางตำราว่า รสสุขุม      สรรพคุณ    แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้ลมปลายไข้

เจตพังคี ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสเผ็ดขื่นปร่า   สรรพคุณ    แก้ท้องขึ้นปวดแน่นในท้อง ขับลมทำให้เรอ ฝนกับน้ำปูนใส ผสมกับมหาหิงคุ์และการบูรทาท้องเด็กอ่อน แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ปวดท้อง ขับผายลม

เจตมูลเพลิงขาว ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสร้อน     สรรพคุณ แก้ลมและเสมหะ
• ดอก รสร้อน    สรรพคุณ แก้โรคตา แก้หนาวและเย็น
• ต้น รสร้อน     สรรพคุณ ขับโลหิตประจำเดือน
• ราก รสร้อน    สรรพคุณ ขับลมในกระเพาะอาหารและลำไส้ แก้ริดสีดวงทวาร แก้บวม แก้คุดทะราด บำรุงธาตุ บำรุงโลหิต

เจตมูลเพลิงแดง (ไฟใต้ดิน) ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ราก รสร้อน     สรรพคุณ     บำรุงธาตุ บำรุงโลหิต ขับลมในลำไส้และกระเพาะอาหารให้เรอ แก้ท้องอืด เฟ้อ เสียด แน่นหน้าอก ทำให้ร่างกายเกิดความอบอุ่น ถ้ารับประทานมาก ทำให้แท้งลูก บดเป็นผงปิดพอกฝี ทำให้เกิดความร้อน เกลื่อนฝีได้ แก้ริดสีดวงทวาร

เฉียงพร้านางแอ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็น    สรรพคุณ ลดความร้อน แก้ไข้ กล่อมเสมหะ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ชะมดต้น(ฝ้ายผี) ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อนหรือไม้พุ่ม

• ใบ รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง กลาก เกลื้อน
• ดอก รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ แก้พยาธิไส้เดือน
• ต้น รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ เกลื้อนช้าง เกลื้อนใหญ่ เรื้อนกวาง เรื้อนน้ำเต้า
• ราก รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    ฆ่าพยาธิตามชุมชนและรากผม รังแค
• ลูกและใบ ตำพอกฝี เร่งหนองให้แตกเร็ว
• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ   ตำคั้นเอาน้ำหยอดหูฆ่าแมงเข้าหู
• ใช้ทั้ง 5 รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    รักษาฝีภายใน

ชะมวง(ส้มมวง) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• ใบ ผล รสเปรียว    สรรพคุณ    ระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ
• ราก รสเปรี้ยว    สรรพคุณ     แก้ไข้ตัวร้อน

ชบา ไม้พุ่มขนาดย่อม

• รากสด รสร้อนเล็กน้อย    สรรพคุณ   ตำพอกแก้พิษฝี ฟกบวม รับประทานขับน้ำย่อยอาหาร เจริญอาหาร

ชะอม ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสร้อนเล็กน้อย     สรรพคุณ    แก้ท้องขึ้นอึกเฟ้อ ขับลมในลำไส้ แก้ปวดเสียวในท้อง(มดลูกอักเสบ)

ชะเอมเทศ(ชะเอมจีน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเฝื่อนหวาน     สรรพคุณ     ทำให้เสมหะแห้ง แก้ดีพิการ
• ดอก รสเฝื่อน    สรรพคุณ แก้คัน แก้ฝีดาษ
• ต้น รสหวานน้อย     สรรพคุณ    ขับลมให้ลงเบื้องต่ำ
• ราก รสหวาน     สรรพคุณ ขับเลือดเน่า บำรุงหัวใจชุ่มชื้น แก้กำเดา แก้เสมหะเป็นพิษ แก้น้ำลายเหนียว ทำให้ชุ่มคอเปลือกราก ทำให้อาเจียน

 ชมพู่น้ำดอกไม้ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อในลูก รสเปรี้ยวหวานเย็น      สรรพคุณ ปรุงยาหอมชูกำลัง ทำให้ใจคอชุ่มชื่น บำรุงหัวใจเหมาะสำหรับเป็นอาหารแก่คนไข้หนัก

ชา หรือ เมี่ยง ไม้ต้นขนาดย่อม

• ใบ รสฝาด     สรรพคุณ รมแก้หืด ชงแก่ ๆ รับประทาน แก้พิษของยาอันตราย สมานแผล กากใบชา ใช้โขลกหิดพอกแผลถูกไฟ ถูกน้ำร้อนลวก บางตำราว่า รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น

ช้าพลู(ผักอีไร) ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย    สรรพคุณ แก้คูถเสมหะ ขับเสมหะให้ตกทางทวารหนัก
• ต้น รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย    สรรพคุณ แก้เสมหะในทรวงอก
• ลูก(ดอก) รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ
• ใบ รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย    สรรพคุณ ทำให้เสมหะงวดและแห้งเข้า

ช้างงาเดียว ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสขื่น     สรรพคุณ    แก้พิษฝีภายใน แก้กระษัย แก้ปัสสาวะพากร แก้ไตพิการ

ชิงขี่ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ต้น รสขื่นปร่า     สรรพคุณ แก้ฟกบวม
• ลูก รสขื่นปร่า    สรรพคุณ แก้เจ็บคอ ลำคออักเสบ
• ดอก รสขื่นเมา      สรรพคุณ แก้โรคมะเร็ง
• ราก รสขมขื่น      สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อลม ขับลมในท้องให้ซ่านออกมา แก้ไข้ร้อนในทุกชนิด
• ใบ รสเฝื่อนเมา     สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบแก้โรคผิวหนัง ไข้ฝีกาฬ สันนิบาต ตะคริว

ชุมเห็ดเทศ ไม้พุ่มใหญ่

• ใบ รสเบื่อเอียน     สรรพคุณ ตำหรือขยี้ทาแก้กลากเกลื้อน โรคผิวหนังชนิดมีตัว
• ต้น รสเบื่อเอียน    สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน
• ดอก รสเบื่อเอียน     สรรพคุณ ระบายอ่อนๆ
• ต้น ราก ใบ รสเบื่อเอียน     สรรพคุณ แก้กระษัยเส้น แก้ท้องผูก ขับปัสสาวะ

ชุมเห็ดไทย(ชุมเห็ดเล็ก) ไม้ต้นขนาดเล็ก

• เมล็ด คั่วให้เกรียม ตำผง ชงน้ำร้อนเหมือนกาแฟ รสขมหอมเล็กน้อย     สรรพคุณ บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น ทำให้นอนหลับ แก้กระษัย ขับปัสสาวะ
• ใช้ทั้ง 5 รสขมเบื่อ       สรรพคุณ แก้ไข้ ขับพยาธิในท้องเด็ก

ช้อยนางรำ (สอยนางรำ) ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น      สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ

ชัด ไม้ต้นขนาดย่อม

• เมล็ด(ลูก) รสฝาด     สรรพคุณ แก้ท้องร่วง กล่อมเสมหะและอาจม

 ซาก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ไม้นี้รับประทานไม่ได้ เป็นพาอาจถึงตายได้ ถ้าจะนำไปปรุงเป็นยาต้องเผาให้เป็นถ่าน
• ถ่าน รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ  แก้ไข้พิษเซื่องซึม แก้โรคผิวหนัง

ดีหมี ไม้ต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไม้ รสขม     สรรพคุณ ระงับความร้อน ดับพิษไข้ แก้ปวดศีรษะ ขับเหงื่อ

ตะดกนา(พญาช้างดำ) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เรียกชื่อ ตะโก หรือ พญาช้างดำ

• ผล รสฝาด     สรรพคุณ แก้ท้องร่วง  ตกโลหิต  แก้มวนท้อง ขับพยาธิ แก้กระษัย แก้ฝีเน่าเปื่อย
• เลือกลูก เผาเป็นถ่าน แช่น้ำรับประทาน ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ
• เลือกต้อนและเนื้อไม้ รสฝาดติดขม        สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด แก้กามตายด้าน
• เปลือกต้น เผาเป็นด่างแช่น้ำรับประทาน ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ ต้มกับเกลือรักษารำมะนาด แก้ปวดฟัน เป็นยาอายุวัฒนะ

ตะโกสวน(ตะโกไทย) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้นและลูกอ่อน รสฝาด       สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้บิด สมานแผล

ตะขบไทย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสฝาด      สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือด
• ราก รสฝาด     สรรพคุณ กล่อมเสมหะ และอาจม
• ใบ รสฝาดเอียน    สรรพคุณ ขับเหงื่อ

ตะขบป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลางมีหนาม

• เนื้อไม้ รสเบื่อเอียน     สรรพคุณ     ขับพยาธิไส้เดือน แก้ตานขโมย แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน ประดง

ตะไคร้ต้น (ตะไคร้บก) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ราก รสปร่า     สรรพคุณ      ขับลมในลำไส้ ดับกลิ่นคาว ขับผายลม ทำให้เรอ แก้ปัสสาวะพิการ

ตะไคร้น้ำ ไม้พุ่มขนาดย่อมขึ้นอยู่ริมน้ำ

• ราก รสจืด   สรรพคุณ     แก้กระษัย แก้ปัสสาวะพิการ แก้ช้ำรั่ว เบาหยดย้อย

ตะเคียนทอง ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไท้และแก่น รสขมหวาน    สรรพคุณ    แก้คุดทะราด แก้เสมหะ แก้โลหิต แก้กำเดา แก้ไข้ สัมประชวร (ไข้ที่มีอาการแสดงที่ดวงตา ให้เป็นสี แดง เหลือง เขียว)

ตับใหญ่(มะพลับดง) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และราก รสฝาดเลี่ยนเย็น   สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง แก้พิษวัณโรค

ตับเต่าน้อย ไม้พุ่มขนาดย่อม

• รากและต้น รสขมเย็นเอียน    สรรพำคุณ     ดับพิษไข้ทั้งปวง แก้ตัวร้อน ดับพิษซาง แก้พิษฝีในท้อง

ตาตุ่ม ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ต้น รสขมเอียนร้อน    สรรพคุณ ขับผายลม แก้โลหิตพิการ ถ่ายเสมหะ
• ใบ รสร้อนเอียน    สรรพคุณ แก้ลมบ้าหมู
• ยาง รสร้อน    สรรพคุณ ถ่ายหนองและลม ถ่ายอุจจาระอย่างแรง และกัดทำลายอย่างแรงจนน้ำหมดตัวถึงตาย และเข้าตาอาจบอดได้

ตาเสือ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ    กล่อมเสมหะ และขับโลหิต
• ใบ รสฝาดเฝื่อน    สรรพคุณ    แก้บวม
• ผล รสฝาดเฝื่อน    สรรพคุณ    แก้บวมข้อ

ตาเสือทุ่ง ไม้ยืนต้น

• เปลือกต้น รสฝาด     สรรพคุณ    แก้ริดสีดวงจมูก
• ใบ รสขมฝาด   สรรพคุณ    แก้อหิวาตกโรค แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน

ตานขโมย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสเบื่อเมา    สรรพคุณ    แก้บิดมูกเลือด
• เนื้อไม้ รสเบื่อเมา     สรรพคุณ   แก้พาตานซาง ขับพยาธิไส้เดือน แก้ซางลงท้อง
• ใบ รสเบื่อเมา    สรรพคุณ    แก้เม็ดซางขึ้นปาก
• ผล รสเบื่อเมา   สรรพคุณ     แก้ตานขโมย  พุงโร
• ราก รสเบื่อเมา   สรรพคุณ    ขับพยาธิทุกชนิด แก้พิษตานซาง แก้ท้องร่วง

ตานดำ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไม้และราก รสเมาเอียน    สรรพคุณ   ขับพยาธิไส้เดือน ตัวตืด แก้พิษตานซาง ผอมแห้ง ละลายไขข้อ ทำให้เกิดความร้อน

ตาลโตนด ไม้ยืนต้นสูง จำพวกปาล์ม

• งวงตาล รสหวานเย็น     สรรพคุณ     แก้พิษตานซาง ขับพยาธิ ทำให้ดวงจิตชื่นบาน
• ก้านตาลและใบสด ลนไฟบิดเอาน้ำรับประทาน รสฝาด    สรรพคุณ    แก้บิด แก้ท้องร่วง แก้โลหิต อมแก้ปากเปื่อย
• ราก รสหวานเย็น     สรรพคุณ  แก้พิษตานซาง  ชูกำลัง ขับพยาธิ

ตานเสี้ยน ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เปลือกต้นและเนื้อไม้  รสเบื่อเมาเล็กน้อย     สรรพคุณ แก้อุจจาระธาตุพิการ อุจจาระเป็นฟองสีเขียว สีขาวเป็นมูกเลือด
• ราก รสจืดเบื่อเล็กน้อย      สรรพคุณ แก้ตานซาง กล่อมอาจม ขับพยาธิไส้เดือน

ตีนเป็ดตัน (พญาสัตตบรรณ)ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสขม    สรรพคุณ    แก้ไข้เพื่อดีพิการ สมานลำไส้
• ใบ รสจืด     สรรพคุณ แก้ไข้หวัด
• ดอก รสขมเย็น     สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต ไข้ตัวร้อน ไข้เหนือ
• ราก รสร้อนเล็กน้อย    สรรพคุณ ขับผายลม
• กระพี้ รสร้อนเล็กน้อย    สรรพคุณ ขับโลหิตให้ตก

 ตีนเป็ดน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสจืดเฝื่อน     สรรพคุณ    แก้นิ่ว แก้ไข้
• กระพี้ รสเบื่อเมา     สรรพคุณ    แก้เกลื้อน
• ใบ รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    ฆ่าพยาธิผิวหนัง กลาก เกลื้อน แก้ไข้หวัด

ตูมกาต้ม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ     แก้พิษสัตว์กัดต่อย พิษงูกัด โดยฝันกับสุรา ชุบสำลีปิดบาดแผล ผสมรำให้ม้ากิน ขับพยาธิตัวดีด   เมล็ด รสเมา สรรพคุณ รับประทานทำให้อาเจียน อันตรายถึงตายได้

เตยหอม ไม้น้ำต้นเล็กๆ เป็นกอ

• ใบ รสเย็นหอม    สรรพคุณ   บำรุงหัวใจ ดับพิษไข้  ชูกำลัง
• รากและต้น รสจืดหอม    สรรพคุณ     แก้กระษัย,ไตพิการ ขับปัสสาวะ
• ต่อไส้ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม
• ราก รสจืดเอียน    สรรพคุณ   ขับปัสสาวะ  บำรุงเส้นเอ็น
• ใบอ่อน ตำผสมดินสอพองสุมขม่อมเด็ก แก้หวัดคัดจมูก

เต่าร้าง(เต่ารั้ง) ไม้ยืนต้นขนาดกลางจำพวกหมาก

• หัวและราก รสหวานเย็นขม    สรรพคุณ     ดับพิษตับ ปอด แก้หัวใจพิการ

ตองแตก หรือ ทนดี ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสจืดเฝื่อนขมน้อย     สรรพคุณ    ระบายอ่อนๆ ถ่ายลมถ่ายเสมหะ ไม่ไซ้ท้อง
• ใบและเมล็ด รสเบื่อขมน้อย    สรรพคุณ ถ่ายพยาธิ แก้ฟกบวม แก้ดีซ่าน แก้หืด

ถั่วแระต้น ไม้พุ่มเล็กๆ

• เมล็ด รสมัน        สรรพคุณ บำรุงเส้นเอ็น ทำให้เกิดความอบอุ่น
• รา รสจืด   สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้น้ำปัสสาวะเป็นสีแดงเหลืองคล้ายขมิ้น และ ปัสสาวะน้อย

ถั่วแระผี ไม้พุ่มเล็กๆ

• ราก     รสจืดขื่นๆ     สรรพคุณ     ขับละลายก้อนนิ่วเกิดจากไต กระตุ้นเตือนไตให้ทำงาน

ทรงบาดาล ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก   รสเบื่อขม     สรรพคุณ    ถอนพิษผิดสำแดง(ไข้ซ้ำ) แก้สะอึก (เนื่องจากกระเพาะอาหารขยายตัว)

ทับทิม ไม้พุ่มใบเล็กๆยอดแดง มีอยู่2ชนิด คือ ชนิดดอกแดง และชนิดดอกขาว

• ต้น ราก รสเบื่อเมา     สรรพคุณ ขับพยาธิตัวตืด และพยาธิไส้เดือน
• ใบ รสฝาด     สรรพคุณ แก้เด็กท้องร่วง บิดมูกเลือด
• เปลือกลูก รสฝาด    สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด ปิดธาตุ ฝนกับน้ำปูนใส ทาแก้พุพอง เน่าเปื่อย
• ทับทิมทั้ง5     สรรพคุณ แก้ท้องเสีย บิด มูกเลือด

ท้าวยายม่อม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น   รสจืดเฝื่อน     สรรพคุณ     ขับเสมหะให้ลงเบื้องต่ำ ขับพิษไข้หัว (หัดสุกใสดำแดง) แก้ไข้
• ราก  รสจืดขื่น     สรรพคุณ     แก้พิษงู แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้อาเจียน แก้หืดไอ แก้พิษฝี

 ท้ายยายม่อมดอกแดง(ปทุมราชา)

• ราก รสจืดขื่น    สรรพคุณ    ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้พิษงู

ทิ้งถ่อน (พญาช้างเผือก,พญาฉัททัน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อนสุขุม     สรรพคุณ     เจริญอาหาร ขับผายลม บำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ
• ราก แก่น รสขมร้อนเล็กน้อย     สรรพคุณ   แก้เจ็บเอว เจ็บหลัง เส้นตึง ท้องอืด
• ใบ  เผาไฟผสมกับน้ำยาสูบ ฉีดฆ่าตัวแมลงและตัวหนอนได้

เทพทาโร ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อน     สรรพคุณ    แก้ลมจุกเสียด แน่น เฟ้อ แก้อาการปวดท้อง ขับผายลม บำรุงธาตุ ขับลมในลำไส้ และกระเพาะอาหาร

ทุเรียน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสฝาด    สรรพคุณ     คุมธาตุ แก้ท้องร่วง
• เปลือกลูก รสฝาด     สรรพคุณ     คุมธาตุ สมานแผล แก้น้ำเปลืองเสียพุพอง แก้ฝีตานซาง
• กลิ่นของเปลือกลูกทุเรียน ขับไล่ตัวเรือดได้ เผาเป็นขี้เถ้า ละลายน้ำมันมะพร้าว ทาแก้คางทูม
• เนื้อในลูก มีธาตุกำมะถัน รับประทานมากๆ ทำให้เกิดความร้อนในร่างกาย แก้โรคผิวหนังและขับพยาธิไส้เดือนในท้องได้

ทองพันชั่ง ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเบื่อเย็น    สรรพคุณ    ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พยาธิผิวหนัง
• ราก รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ    แก้กลากเกลื้อน ผื่นคัน และโรคผิวหนังที่เป็นน้ำเหลืองบางชนิด

ทองระอาหรือลิ้นงูเห่า ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสเย็นเบื่อ      สรรพคุณ   ตำกับสุรา พอกแก้ปวดฝี ถอนพิษปวดอักเสบ
• ราก รสเย็นเบื่อ    สรรพคุณ   ฝนกับสุรา ทาแก้พิษตะขาบ แมลงป่อง

ทองหลาง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีหนามตลอดทั้งต้น

• ใบ เปลือกต้น รสเฝื่อนเอียนเย็น    สรรพคุณ  แก้เสมหะ แก้ลมเป็นพิษ หยอดตาแก้ตาแดงตาฝ้าฟางและตาแฉะ
• ราก รสเมาเอียนเย็น    สรรพคุณ แก้พยาธิในท้อง แก้ตาฟาง แก้เสมหะ

ทองหลางใบมน (ทองหลางบก) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบคล้ายใบถั่วพู

• เปลือกต้น รสเฝื่อนเอียน    สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลม แก้ก้อนนิ่วในไต
• กระพี้ รสเฝื่อนเอียน     สรรพคุณ แก้พิษฝี
• แก่น รสเฝื่อนเอียนเย็น     สรรพคุณ แก้ฝีในท้อง(วัณโรค)
• ใบ รสเบื่อเอียนเย็น    สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน แก้ตัวร้อน แก้ริดสีดวง
• ดอก รสขื่นเอียนเย็น    สรรพคุณ ขับโลหิตระดู
• ลูก(ฝัก)รสขม    สรรพคุณ บำรุงน้ำดี
• ราก รสเฝื่อนเอียน    สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง

 ทองหลางใบมนต่าง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบตามเส้นเป็นสีเหลืองแกมเขียว ใบเหมือนทองหลางใบมน

• ใบสด รสเอียนเย็น     สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษ
• ใบแก่สด รมควันไต้ให้ตายนึ่งชุบสุราปิดแผล แก้เนื้อร้ายตายลุกลามบวมแดง(เนื้อเน่า)

ทองโหลง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ไม่มีหนาม

• ใบ เปลือกต้น รสเฝื่อนเอียนเย็น      สรรพคุณ     แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้โรคตา

เทียนเกล็ดหอย ไม้ต้นเล็กๆ

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมหอม    สรรพคุณ    แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตามัว แก้โลหิตจาง      แก้เย็นชาปลายมือปลายเท้า

เทียนขม ลักษณะไม่ปรากฏ เพราะส่งมาจากต่างประเทศ

• เมล็ด รสขม    สรรพคุณ    แก้ไข้ แก้ดีพิการ แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว นอนสะดุ้งผวา หลับๆ ตื่นๆ

เทียนขาว ไม้ต้นเล็กๆ (ยี่หร่า)

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขม    สรรพคุณ    บำรุงกำลัง ขับผายลม แก้เส้นศูนย์กลางท้องพิการ แก้ชีพจรอ่อนหรือพิการ นอนสะดุ้งผวา(โทษน้ำดี) แก้คลั่งเพ้อ

เทียนแดง ไม้ต้นเล็กๆคล้ายผักชี

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมเล็กน้อย    สรรพคุณ    ขับเสมหะ แก้ลม แก้น้ำดีพิการ แก้ลมเสียดแทง แก้คลื่นเหียนอาเจียน

เทียนดำ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• เมล็ด  รสเผ็ดขม    สรรพคุณ    ขับเสมหะให้ลงสู่คูถทวาร ขับลมในลำไส้ แก้อาเจียน บำรุงโลหิต
• ใบและต้น รสจืดเฝื่อน     สรรพคุณ   แก้หนอนใน(กามโรค)
• เปลือกต้น รสจืดเฝื่อน    สรรพคุณ    ขับระดูขาว

เทียนต้น หรือ เทียนย้อมมือ ไม้พุ่ม

• ใบ รสฝาด     สรรพคุณ     แก้เล็บถอด อักเสบช้ำ
• ยอดอ่อน รสฝาด    สรรพคุณ    แก้เด็กท้องร่วงได้ผลดีทุกระยะ

เทียนตากบ ไม้ต้นเล็กๆ

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมหอม ขับลมในลำไส้ให้ผายเรอ   แก้กระเพาะอาหารพิการ กำเริบ หย่อน พิการ

เทียนตาตั๊กแตน ไม้ต้นเล็กๆ

• เมล็ด รสขมเผ็ดร้อนเล็กน้อย     สรรพคุณ    บำรุงธาตุ แก้เสมหะพิการ แก้กำเดา

เทียนเยาวพาณี คล้ายผักชี แต่โตกว่า

• เมล็ด รสหวานกลิ่นหอม     สรรพคุณ  กระจายเสมหะ กระจายลมที่ลั่นโครกครากอยู่ในท้อง แก้จุกเสียด แก้ลมปั่นป่วนอยู่รอบขอบสะดือ แก้คลื่นเหียน อาเจียน

เทียนลวด ไม่ปรากฏลักษณะ เพราะสั่งมาจากต่างประเทศ

• ราก รสร้อนขมหอม    สรรพคุณ    แก้น้ำดีพิการ แก้กำเดา นอนสะดุ้งสะทกสะท้าน      แก้เพ้อคลั่ง ขับน้ำดีให้ตกลำไส้

 เทียนดอก ไม้ต้นเล็กๆ นิยมใช้ดอกสีขาวทำยา

• ใบ รสเย็น      สรรพคุณ     ตำพอกแก้ปวดนิ้วเท้า (เก๊าท์) เล็บขบ ถอนพิษปวดอักเสบ

ไทรกร่าง ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด     สรรพคุณ    ต้มชะล้างบาดแผล สมานแผล

ไทรใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด     สรรพคุณ   สมานแผล

ไทรย้อย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• รากอากาศ รสจืด     สรรพคุณ     ขับปัสสาวะ แก้กระษัยไตพิการ บำรุงน้ำนม แก้ปัสสาวะมีสีต่างๆ

ทำมัง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อนหอมฉุน       สรรพคุณ     ขับผายลม แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด

ธรณีสาร ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ราก รสจืดเย็น    สรรพคุณ     แก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษตานซางเด็ก

นนทรี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด    สรรพคุณ     ขับโลหิต กล่อมเสมหะและโลหิต แก้ท้องร่วง ขับผายลม

นมควาย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก เนื้อไม้ รสฝาดเบื่อ    สรรพคุณ    แก้กระษัย แก้เบาเหลืองเบาแดง

นมนาง หรือ นมสาว ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นเอียน     สรรพคุณ บำรุงน้ำนม
• เนื้อไม้และราก รสเย็น     สรรพคุณ  ระงับความร้อน แก้ไข้พิษ แก้ไข้หัวหัด สุกใส ดำแดง
• ราก รสเย็น    สรรพคุณ  แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้เจ็บหลังเจ็บเอว
• ใบ รสเย็น     สรรพคุณ  ตำผสมน้ำทาหรือพ่น แก้ร้อนภายใน
• ลูก รสเย็น    สรรพคุณ  ต้มเอาน้ำรับประทานและอาบ แก้ซาง แก้เด็กตัวร้อน

นางแย้ม ไม้พุ่ม ราก รสเย็น    สรรพคุณ   แก้พิษฝีภายใจ ขับปัสสาวะ แก้โรคลำไส้ แก้กระษัย ไตพิการ

หนาดดำ ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสจืด     สรรพคุณ   ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว ไตพิการ

หนาดใหญ่ ไม้ยืนต้นล้มลุก

• ใบ รสเมาฉุนเล็กน้อย    สรรพคุณ    แก้จุกเสียด แน่นเฟ้อ ขับผายลม แก้ปวดท้อง      ขับเหงื่อ ขับเสมหะ มวนเป็นบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก

หนามพรม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม มี 2ชนิด คือ พรมป่าและพรมบ้าน

• แก่น    รสเฝื่อนมันขมฝาดเล็กน้อย     สรรพคุณ    บำรุงไขมัน บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย

นุ่น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเอียนเย็น    สรรพคุณ   แก้ไข้ แก้ร้อนใน
• เมล็ด รสเอียนมัน     สรรพคุณ   ระบายท้อง ขับปัสสาวะ คั้นเอาน้ำมันทำน้ำมันใส่ผม

 เนระพูสี ไม้จำพวกเฟริน์และผักกูด

• ต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด มูกเลือด แก้ไข้ท้องเสีย (ไข้รากสาด) แก้ปวดเบ่ง แก้ไข้เหนือ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ
• เหง้า รสฝาดเย็น     สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้ปอดพิการ แก้ลมสันนิบาต 7 จำพวก  ดับพิษไข้ แก้คอเปื่อย ลิ้นเปลื่อย แก้ไอ แก้ซางเด็ก
• รากอากาศ     สรรพคุณ คล้ายกับเหง้า

น้อยหน่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรค ขับตัวกิมิชาติในลำไส้ (พยาธิไส้เดือน)
• โขลกป่น พอกแก้ฟกช้ำ ฆ่าพยาธิผิวหนังกลากเกลื้อน
• เปลือกต้น รสฝาด     สรรพคุณ   สมานแผล ปิดธาตุ
• เปลือกลูก รสฝาด     สรรพคุณ   ฝนกับสุราทาแก้พิษงูกัด
• ราก รสขมเอียน     สรรพคุณ    ระบายท้อง

น้อยโหน่ง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสเบื่อขม สรรพคุณ ตำพอกแก้ฟกบวม ฆ่าพยาธิผิวหนัง
• ผลดิบ รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด ขับตัวกิมิชาติ (พยาธิไส้เดือนในท้อง)

เนียม ไม้ต้นเล็กๆ

• ใบ รสหอมฉุน   สรรพคุณ ทำยานัตถ์ แก้หวัดคัดจมูก
• ลูกลิด หรือ ปอบิด ไม้พุ่มขนาดย่อม
• ผล รสฝาด    สรรพคุณ แก้บิด แก้บวมเบ่ง แก้เสมหะพิการ ตำพอกแก้ปวดเคล็ดบวม
• เปลือก ต้นราก รสฝาด    สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บำรุงธาตุ

บุนนาค ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 2 ชนิด คือ บุนนาคบ้าน และ บุนนาคป่า นิยมใช้บุนนาคป่า ซึ่งมีสรรพคุณดีกว่า

• ใบ รสฝาด   สรรพคุณ แก้บาดแผลสด สมานแผล
• เปลือกต้น รสฝาดร้อนเล็กน้อย     สรรพคุณ กระจายหนอง
• กระพี้ รสขื่น    สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ
• แก่น รสขื่น    สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน
• ราก รสร้อน    สรรพคุณ ขับลมในลำไส้
• ดอก รสหอมเย็น    สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงผิวกายให้สดชื่น แก้ร้อนกระสับกระส่าย ชูกำลัง แก้ลมกองละเอียด หน้ามืดวิงเวียนใจสั่น อ่อนเพลีย ใจหวิว

เบญกานี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูกเบญกานี เป็นยางไม้เกิดจากต้นเบญกานี (ลักษณะเป็นก้อนลูกกลมๆ เป็นหนาม)
• รสฝาดจัด    สรรพคุณ     แก้ท้องร่วง บิด ปวดเบ่ง แก้อาเจียน สมานแผล

เบญจมาศบ้าน ไม้ดอกต้นเล็ก

• ดอก รสหอมเย็น    สรรพคุณ ทำยาหอมชูกำลัง แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

เบน หรือ เบนขอ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น แก่น ใบ รสจืดขื่น   สรรพคุณ    แก้เส้นเอ็นพิการ แก้กระษัยเหน็บชา        แก้เหน็บชา แก้ไขข้อ กามโรค

ใบเงิน ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น   สรรพคุณ   ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ใบทอง ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเย็น   สรรพคุณ   ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ใบนาค ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น    สรรพคุณ   ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ประดงเลือด หรือ ประดงไฟ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสเย็นเฝื่อนเมาเล็กน้อย   สรรพคุณ   แก้เม็ดประดงผื่นคัน แดงทั้งตัว แก้ปวดแสบปวดร้อน มีน้ำเหลืองไหล

ประดู่ขาว หรือ สะตือ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ใช้ทั้ง 5 รสฝาดเย็น    สรรพคุณ     แก้ไข้หัดสุกใส ดำแดง เหือด และพิษฝีดาษ แก้ท้องร่วง แก้ปอดอักเสบเนื่องจากพิษไข้หัว(หัด สุกใส ดำแดง)

ประดู่ลาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด    สรรพคุณ   ต้มเอาน้ำอม   แก้ปากเปื่อย ปาก แตก ยางสด รสฝาด  สรรพคุณ ทาแก้ปากเปื่อย
• เนื้อไม้ และแก่น รสฝาดหวาน    สรรพคุณ    บำรุงโลหิต คุมธาตุ กล่อมโลหิต ระงับเสมหะ

ประดู่ส้ม ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น เนื้อไม้ รสขมหวาน    สรรพคุณ   แก้ไข้เพื่อกำเดาและโลหิต

ประดู่เสน ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น รสขมหวาน   สรรพคุณ   แก้คุดทะราด แก้ไข้เพื่อเสมหะ โลหิต และกำเดา
• ปุ่ม รสฝาดขมเบื่อ   สรรพคุณ   ต้มเอาไอรมทวาร แก้ริดสีดวงทวาร

ประทัดจีน หรือประทัดใหญ่ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมจัด    สรรพคุณ   แก้ไข้ทุกชนิด ไข้จับสั่น ขับน้ำลาย เจริญอาหาร

ประยงค์ป่า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ปุ่ม รสฝาดขื่น   สรรพคุณ   ถอนเสมหะ แก้พิษทั้งปวง แก้หอบ แก้ไอ

ประยงค์บ้าน หรือ หอมไกล ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อเอียน   สรรพคุณ   ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน

ปรู ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ  แก้หืด ไอ แก้ท้องร่วง ปิดธาตุ
• เนื้อไม้ รสฝาดเฝื่อน   สรรพคุณ  แก้ริดสีดวงลำไส้ และทวารหนัก
• แก่น รสจืดเฝื่อน   สรรพคุณ  แก้น้ำเหลือง บำรุงกำลัง
• ผล รสร้อนเบื่อ   สรรพคุณ  บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด ขับพยาธิ

โปรง ไม้ลุ่มน้ำเค็มยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดจัดเฝื่อนเล็กน้อย   สรรพคุณ   แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน คุมอาจม แก้เสมหะและโลหิต สมานแผล

โปร่งฟ้า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเฝื่อนเย็น   สรรพคุณ   แก้วัณโรคระยะบวม แก้ตาฝ้าฝาง ตามัว

ปลาไหลเผือก ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมเบื่อเมาเล็กน้อย   สรรพคุณ   ตัดไข้ทุกชนิด แก้วัณโรคระยะบวม ถ่ายพิษฝีในท้องและถ่ายพิษต่างๆ

เปล้าใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสร้อนเมาเอียน   สรรพคุณ บำรุงธาตุ
• เปลือกต้น และกระพี้ รสร้อนเมาเอียน   สรรพคุณ แก้เลือดร้อน
• ผล รสร้อนเมาเอียน   สรรพคุณ ขับโลหิตในเรือนไฟ ขับน้ำคาวปลา
• แก่น รสร้อนเมาเอียน    สรรพคุณ ขับเลือด ขับหนองให้ตก ขับพยาธิไส้เดือน
• ราก รสร้อนเมาเอียน   สรรพคุณ ขับผายลม

เปล้าน้อย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น รสร้อน   สรรพคุณ   ทำให้อาหารงวด ช่วยย่อยอาหาร
• ใบ  รสร้อน   สรรพคุณ  แก้คันตามตัว
• ผล รสร้อน    สรรพคุณ  ขับหนองให้กระจาย
• ราก รสร้อน    สรรพคุณ  แก้ลมขึ้นเบื้องบนให้เป็นปกติ
• แก่น รสร้อน   สรรพคุณ   ขับโลหิต แก้ช้ำใน

เปล้าน้ำเงิน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น แก่น รสขมเย็น   สรรพคุณ  บำรุงโลหิตสตรีให้สมบูรณ์
• เปลือก ลูก ราก รสขมเย็น   สรรพคุณ  แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ปีบ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ดอก รสเฝื่อนกลิ่นหอม   สรรพคุณ   ตากแห้งผสมบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก
• ราก รสเฝื่อน    สรรพคุณ   ปิ้งให้กรอบต้มรับประทาน แก้ท้องร่วง บิด แก้ปวดเบ่ง แก้เสมหะพิการ
• ใบสด รสฝาด    สรรพคุณ เคี้ยวอม ดับกลิ่นสุรา
• ลูกสุก รสฝาดหวาน     สรรพคุณ   ระบายท้อง กล่อมอาจม ดูดกลิ่นเหม็น วางบนหีบศพดับกลิ่นเหม็น
• ราก รสฝาด    สรรพคุณ แก้น้ำเหลืองเสีย

ฝางส้ม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เนื้อไม้เป็นสีขาว

• เนื้อไม้ รสฝาดติดเปรี้ยว    สรรพคุณ ขับฟอกโลหิต แก้ไข้

ฝางเสน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เนื้อไม้สีแดงและเหลือง

• แก่น รสขมขื่นฝาด   สรรพคุณ  แก้ท้องร่วง แก้ธาตุพิการ แก้ร้อน แก้โลหิตออกทางทวารหนัก แก้ไข้กำเดา แก้เสมหะ

ฝ้ายขาว ไม้พุ่มขนาดย่อม

• เปลือกราก รสขื่นเอียน    สรรพคุณ    ขับโลหิตระดูสตรี บีบมดลูก รับประทานมากๆ อาจแท้งได้

ฝ้ายแดง ไม้พุ่ม

• ใบ รสเย็นเบื่อ   สรรพคุณ    แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้พิษตานซางเด็ก

ฝ้ายเทศ หรือ สำลี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ   แก้หนองใน(กามโรค) ขับหนองให้แห้ง

ฝิ่น ไม้ต้นเล็ก ๆคล้ายต้นมะเขือ

• ยาง เคี่ยวให้สุก  รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ   แก้บิดเรื้อรัง แก้ลงแดง ทำให้นอนหลับ ทาแก้เจ็บปวด ทาหัวริดสีดวงทวาร
• ขี้ยาฝิ่น รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ   แก้บิด มูกเลือด ลงแดง แก้ปวดเบ่ง แก้ไอ ทำให้นอนหลับ

ฝิ่นต้น ไม้พุ่มขนาดย่อม ใบคล้ายใบมะละกอ

• เปลือกต้น รสฝาดเมา   สรรพคุณ   คุมธาตุ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้ลงแดง แก้ปวด แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

ฝีหมอบ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ รสเฝื่อนเย็น   สรรพคุณ   ตำพอกฝี แก้ปวดอักเสบ ถอนพิษ
• เนื้อไม้ รสขม   สรรพคุณ     ฝนกับน้ำปูนใส เกลื่อนหัวฝี รับประทานแก้วัณโรคปอดและลำไส้

พญาไก่เถื่อน หรือ มะเฟืองป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ ราก รสเย็น   สรรพคุณ  ดับพิษร้อนถอนพิษไข้กลับ แก้พิษอักเสบ ฝนทาแก้พิษร้อน แก้ฟกบวม แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

พญายา   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมเย็น    สรรพคุณ   แก้ไข้ แก้กระษัย แก้โลหิต แก้ผอมแห้ง ดับพิษร้อน

พญารากขาว(โคลงเคลง)   ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขม บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้อ่อนเพลีย กินเป็นยาชูกำลังหลังฟื้นไข้

พญารากดำ    ไม้ยืนต้นขนาดกลางใหญ่

• เนื้อไม้ ยาง รสขมน้อย   สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้เจ็บเอว เจ็บหลัง     แก้กระษัย ไตพิการ
• ดอก รสขมเย็น   สรรพคุณ  แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้ไข้ตัวร้อน ไข้เหนือ
• ราก รสร้อนเล็กน้อย   สรรพคุณ  ขับผายลม

พญาปล้องทอง   ไม้เถาเนื้อแข็งคล้ายปล้องอ้อย

• ต้น รสจืดเย็น   สรรพคุณ ถอนพิษไข้ พิษกาฬ แก้ร้อนใน ถอนพิษยาเบื่อเมา

พญามุติ   ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• เถา รสร้อน    สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ท้องร่วง

พญารากเดียว

• ราก รสจืด    สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน ป่นเป็นแป้งใช้เป็นเครื่องประทินผิว

พลับพลึง  ไม้ล้มลุกยืนต้นเตี้ยๆ

• ใบ รสเอียน   สรรพคุณ ทำให้อาเจียนเป็นเสมหะ ใช้ประคบแก้ช้ำและเคล็ดยอก ลนไฟให้ตายนึ่ง พันตามอวัยวะที่เคล็ดยอก บวม แพลง ถอนพิษได้ดี

พิกุล  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด    สรรพคุณ  ฆ่าแมงกินฟัน
• กระพี้ รสเมาเบื่อ   สรรพคุณ แก้เกลื้อน
• แก่น รสขมเฝื่อน   สรรพคุณ บำรุงโลหิต
• ใบ รสเมาเบื่อฝาด   สรรพคุณ ฆ่าเชื้อกามโรค
• ดอก รสฝาดกลิ่นหอม   สรรพคุณ แก้ลม บำรุงโลหิต
• ราก รสขม    สรรพคุณ   บำรุงโลหิต แก้เสมหะ

พิลังกาสา  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น รสเมา   สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน โรคผิวหนัง
• ใบ รสร้อน   สรรพคุณ แก้ตับพิการ
• ดอก รสขมเมา   สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรค
• ลูก รสฝาดสุขุม   สรรพคุณ แก้ท้องเสีย
• ราก รสเมา สรรพคุณ แก้กามโรค และหนองใน

พริกป่า ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ราก รสเย็น    สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ร้อน แก้ลม

พิมเสนต้น ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็นหอม   สรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษไข้

พุงดอ ไม้พุ่มต้นอ่อน

• ราก รสเปรี้ยวเย็น   สรรพคุณ แก้พิษฝีตานซาง ดับพิษทั้งปวง ทำให้นอนหลับ
• กระทุ้งพิษแก้ร้อนใน แก้ไข้ แก้ประดง ผื่นคัน ฝนกับน้ำสุกหรือปูนใส ทาแก้อัณฑะบวม

พุดตาน ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเย็น ดับพิษไข้ แก้ไข้ แก้ประดงผื่นคันตามผิวหนัง ปวดแสบปวดร้อนตามร่างกาย

พุ่มเรียงบ้าน หรือ ชำมะเรียงป่า  ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อจืดขมเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้ร้อนภายในกระสับกระส่าย หมอมักใช้พุมเรียงทั้ง 2 อย่างนี้รวมกัน

เพกา  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็นขมเล็กน้อย   สรรพคุณ ตำกับสุรา ทา พ่นตามตัวสตรีที่ทนการอยู่ไฟไม่ได้ ทำให้หนังชา สมานแผล ทำให้น้ำเหลืองปกติ ดับพิษโลหิต
• ฝักแก่ รสขม   สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ
• ฝักอ่อน รสขมร้อน   สรรพคุณ ขับผายลม
• เมล็ดแก่ รสขม    สรรพคุณ ระบายท้อง
• ราก รสฝาดขมน้อย   สรรพคุณ บำรุงธาตุ ทำให้เกิดน้ำย่อยอาหาร แก้ท้องร่วง ฝนกับน้ำปูนใส ทาแก้บวมอักเสบ

แพงพวยบก ไม้ประดับต้นเล็ก

• ราก รสเย็นเบื่อ    สรรพคุณ แก้มะเร็ง น้ำเหลืองเสีย

มะกรูด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ผล รสเปรี้ยว   สรรพคุณ ใช้ทำยาดอง ฟอกโลหิตระดู ถอนพิษผิดสำแดง
• ผิวลูก รสปร่าหอมติดร้อน   สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ขับระดู
• น้ำในลูก รสเปรี้ยว   สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน
• ราก รสปร่า   สรรพคุณ กระทุ้งพิษไข้ แก้พิษฝีภายใน แก้เสมหะเป็นโทษ

มะเกลือ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล รสเบื่อเมา   สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำประมาณ 2 ช้อนโต๊ะผสมหัวกะทิหรือนมสด  รับประทานขับพยาธิตัวตืด พยาธิไส้เดือน ได้ผลดี

มะเกลือเลือด ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ แก่น รสขมปร่า   สรรพคุณ แก้โลหิตจาง ขับโลหิตประจำเดือนสตรี แก้กระษัย บำรุงกำลัง แก้ธาตุพิการ

มะกล่ำตาช้าง หรือ มะกล่ำต้น  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเบื่อเอียน   สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร
• เมล็ดใน รสเบื่อเมา   สรรพคุณ เบื่อพยาธิไส้เดือน
• ราก รสเปรี้ยวเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้หืด ไอ แก้ไข้ร้อนใน

มะกาต้น  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสขมขื่น   สรรพคุณ ถ่ายเสมหะและโลหิต ถ่ายพิษตานซางเด็ก ชัดลมขึ้นเบื้องสูงให้ลงต่ำ
• เปลือกต้น รสขมฝาด   สรรพคุณ   แก้กระษัย สมานลำไส้

มะกอกน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ชอบขึ้นริมน้ำ

• เมล็ด รสเปรี้ยวฝาด   สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ ทำให้ชุ่มคอ แก้กระหายน้ำ

มะกอกป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็นเปรี้ยว   สรรพคุณ ดับพิษกาฬ แก้ร้อนในอย่างแรง แก้ลงท้อง แก้ปวดมวน แก้สะอึก
• ใบ รสฝาดเปรี้ยว   สรรพคุณ คั้นเอาน้ำหยอดหู แก้ฝีในหู แก้ปวดหู แก้รูหูอักเสบ
• ผล รสฝาดเปรี้ยว   สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน
• ผล เปลือก ใบ ยาง รสเปรี้ยวฝาดหวานชุ่มคอ   สรรพคุณ แก้บิด แก้ธาตุพิการ แก้น้ำดีไม่ปกติ

มะกอกเผือก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล รสเปรี้ยวเย็น    สรรพคุณ แก้ร้อนใน ดับพิษไข้ ถอนพิษผิดสำแดง แก้ร้อนในกระหายน้ำ

มะขามแขก  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสเปรี้ยว  สรรพคุณ ระบายท้อง
• ฝัก รสเปรี้ยว    สรรพคุณ   แก้ท้องผูก ระบายท้อง แก้ริดสีดวงทวาร(สตรีมีครรภ์ห้ามใช้)

มะขามเทศ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ    แก้ท้องร่วง คุมธาตุ ต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผลทำให้หายเร็ว

มะขามไทย ไ  ม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ตระกูลมะขามใหญ่มี 2 ชนิด คือ มะขามขี้แมว

• ฝักเล็กกลมยาว และมะขามกระดาน ฝักใหญ่ แบบโค้งคล้ายรูปเคียว
• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ ต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผลทำให้หายเร็ว ฝนกับน้ำปูนใสใส่แผลเรื้อรังทำให้หายเร็ว
• ใบแก่ รสเปรี้ยวฝาด   สรรพคุณ ขับเสมหะในลำไส้ แก้บิด แก้ไอ ต้มน้ำโกรกศีรษะเด็กเวลาเช้ามืด แก้หวัดคัดจมูก
• เนื้อในฝัก รสเปรี้ยวจัด   สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้กระหายน้ำ ทำให้เกิดน้ำลาย

น้ำส้มมะขามเปียก รสเปรี้ยว    สรรพคุณ  รับประทานกับน้ำปูนใส ขับเลือด ขับลมสำหรับสตรี

• เปลือกเมล็ด รสฝาด   สรรพคุณ คั่วไฟเอาเปลือกแช่น้ำรับประทาน แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน
• เมล็ดใน คั่วแล้ว รสมันเบื่อ   สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือนตัวกลม
• รกมะขาม รสฝาดเปรี้ยวเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้ท้องเสีย

มะขามป้อม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผลอ่อน รสฝาดขม   สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์
• ผลแก่ รสเปรี้ยวฝาดขม   สรรพคุณ แก้ไข้เจือลม แก้เสมหะ ทำให้ชุ่มคอ

มะขวิด ไม้ยืนต้นขนาดกลางมีหนาม

• ใบ เปลือกต้น รสฝาด    สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้พยาธิ แก้ฝีเปื่อยพัง แก้ตกเลือด ห้ามระดูสตรี

มะเขือขื่น ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสขื่นเอียนเปรี้ยวเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้สันนิบาต แก้น้ำลายเหนียว ขับเสมหะ ทำให้น้ำลายน้อย

มะค่าทั้ง 2   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่มี 2 อย่าง คือ มะค่าโมงและมะค่าแต้หรือมะค่าเล็ก

• ปุ่มมะค่า รสเมาเบื่อ     สรรพคุณ ต้มเอาไอรม แก้หัวริดสีดวงทวาร แก้พยาธิผิวหนัง

มะคำไก่ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ใบ รสขมเบื่อเล็กน้อย     สรรพคุณ ตำให้ละเอียด พอกแก้พิษฝี
• ราก รสขมเบื่อเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้กระษัย แก้เส้นเอ็น ทำให้เส้นเอ็นหย่อน
• ใช้ทั้ง 5 รสขมเบื่อเล็กน้อย    สรรพคุณ  แก้ริดสีดวง ขับปัสสาวะ แก้กระษัย

มะคำดีควาย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผลแก่ รสขม   สรรพคุณ แก้กาฬภายใน ดับพิษทั้งปวง บำรุงน้ำดี ต้มเอาฟองสุมศีรษะเด็ก แก้หวัดคัดจมูก สุมเป็นถ่าน   สรรพคุณ ดับพิษร้อนภายใน แก้พิษไข้ พิษซาง แก้หอบเนื่องจากปอดชื้นและปอดบวม

มะงั่ว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก รสปร่าจืด   สรรพคุณ   กระทุ้งพิษ แก้ผิดสำแดง แก้พิษฝีภายใน แก้เสมหะเป็นโทษ

 มะดัน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก ใบ รสเปรี้ยว   สรรพคุณ   แก้กระษัย แก้ระดูเสีย กัดเสมหะ ขับฟอกโลหิต ระบายอ่อน แก้หวัด

มะดูก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสเฝื่อนเย็น   สรรพคุณ แก้ปวดประดง น้ำเหลืองเสีย ผื่นคัน แก้กามโรค เส้นเอ็นพิการ แก้พิษฝีภายใน(วัณโรค)

มะเดื่อชุมพร ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ แก้ท้องร่วง ชะล้างบาดแผลทำให้สมานแผล
• ราก รสฝาดเย็น   สรรพคุณ แก้ไข้ กระทุ้งพิษไข้ กล่อมเสมหะและโลหิต แก้ไข้หัวลม ไข้กาฬ ไข้พิษทุกชนิด

มะเดื่อดง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด   สรรพคุณ กล่อมเสมหะ แก้ท้องเสีย แก้เม็ดประดง  ผื่นคันตามตัว

มะเดื่อปล้อง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกราก รสฝาดเฝื่อน   สรรพคุณ แก้เม็ดฝี แก้ปวดข้อ ปวดกระดูก

มะเดื่อหอม ไม้ต้นเป็นพุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสหอมเย็น   สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ บำรุงหัวใจ ชูกำลัง ทำให้ชื่นบาน

มะตูม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 3 ชนิด คือ ลูกกลม ลูกยาว และลูกนิ่ม

• ราก รสปร่าซ่าชื่นเล็กน้อย   สรรพคุณ แก้พิษไข้ แก้สติเผลอ รักษาน้ำดี
• เปลือก  ราก ลำต้น รสปร่าซ่าขื่น   สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น ขับลมในลำไส้
• ใบสด รสปร่าซ่าขื่น    สรรพคุณ  คั้นเอาน้ำรับประทาน แก้หวัด แก้หลอดลมอักเสบ แก้บวม แก้เยื่อตาอักเสบ
• ผลอ่อน  ชนิดเปลือกลูกแข็ง  หั่นตากแดดปรุงเป็นยาธาตุ    สรรพคุณ   แก้ธาตุพิการ
• ผลสุก  รับประทานเป็นยาช่วยย่อยอาหาร  ระบายท้อง แก้โรคไฟธาตุอ่อน บิด     ท้องเสีย แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว

มะนาว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ  รสปร่าซ่า    สรรพคุณ  กัดฟอกเสมหะและระดู  ใช้ในพิกัด 108 ใบ
• ราก  รสขื่นจืด    สรรพคุณ  ถอดพิษไข้กลับซ้ำ ฝนกับสุกราทาฝี แก้อักเสบ แก้ปวด
• น้ำในลูก  รสเปรี้ยว    สรรพคุณ  กัดเสมหะ  แก้ไอ  ฟอกโลหิตทำให้ผิวงาม แก้เลือดออกตามไรฟัน
• เมล็ด  (คั่วไฟ)  รสขมหอม  สรรพคุณ  ขับเสมหะ  แก้ซางเด็ก

มะปราง  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง  มีอย่างเปรี้ยวและอย่างหวาน

• รากมะปรางหวาน  รสจืดเย็น    สรรพคุณ ถอนพิษไข้กลับซ้ำ  ถอนพิษผิดสำแดง  แก้ไข้ตัวร้อน

มะปริง     ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก  รสจืดเย็น    สรรพคุณ  ถอนพิษผิดสำแดง  แก้ไข้กลับซ้ำ  แก้ไข้ตัวร้อน

มะฝ่อ  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ  (ลนไฟนาบท้องเด็ก) รสร้อน   สรรพคุณ   แก้ปวดท้อง แก้ท้องขึ้น แก้ลูกอัณฑะยาน
• เปลือกต้น  ราก  รสเมาเบื่อ    สรรพคุณ  แก้พิษโรคอันเกิดต่อผิวหนังซึ่งมีอาการคัน

มะพลับ  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• รากเย็น รสเย็น    สรรพคุณ แก้พิษของแสลง

มะพร้าว  ไม้ยืนต้นขนาดกลางคล้ายต้นตาล

• ดอกรสฝาดหอม   สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้ปากเปื่อย
• รากรสหวานฝาดเย็น    สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ท้องเสีย
• น้ำมะพร้าว  รสหวาน    สรรพคุณ  บำรุงหัวใจ  แก้อ่อนเพลีย  ทำให้จิตใจชุ่มชื้น  บำรุงครรภ์

มะแฟน   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก  รสเย็น    สรรพคุณ แก้พิษของแสลง

มะเฟือง   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูก รสเปรี้ยวหวาน    สรรพคุณ  กัดเสมหะ  ละลายก้อนนิ่ว  ขับปัสสาวะ แก้กามโรค ขับโลหิตพิการ
• ใบ  ราก  รสเย็น     สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้ แก้กาฬขึ้นภายนอก ภายใน แก้พิษ ผิดสำแดง

มะเฟืองป่า (พยาไก่เถื่อน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นฝาด    สรรพคุณ  แก้ท้องล่วง แก้บิด

มะไฟ  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก  รสจืด    สรรพคุณ แก้วัณโรค  สุมเป็นถ่าน  สรรพคุณ  ดับพิษร้อน แก้พิษตาลซาง
• มาแก้พิษฝี พุพอง เริม งูสวัส ใช้ดับพิษได้ดีมาก

มะไฟเดือนห้า  ไม้พุ่มขนาดกลางถึงใหญ่

• ต้นรสเผ็ดร้อน  สรรพคุณ  บำรุงธาตุ
• ราก รสร้อนเมา    สรรพคุณ  แก้โรคเรื้อน ฆ่าพยาธิโรคเรื้อน ขันไส้เดือน ขับโลหิต ระดูให้ตก
• ใบ  รสร้อน    สรรพคุณ  แก้ฟกช้ำ พลัดตกหกล้มจนตับปอดพิการ แก้ไข้ตัวเย็น    หมดสติ เจริญธาตุ แก้พิษฝี

มะมาด  ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เนื้อไม้ รสร้อน   สรรพคุณ แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ แน่น จุกเสียด ขับลมในลำไส้

มะม่วง  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เมล็ดใน รสฝาด    สรรพคุณ แก้ท้องล่วง สมานลำไส้ ทาบาดแผลทำให้หายเร็ว
• กาฝากมะม่วง รสเย็น   สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ แก้ความดันโลหิตสูง

มะม่วงหิมพานต์  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เมล็ด รสมันเมา   สรรพคุณ  บำรุงเส้นเอ็น แก้โรคผิวหนัง กลาก เกลื้อน
• ยาง    สรรพคุณ กัดทำลายเนื้อด้านเป็นตุ่มโต
• เปลืกต้น ลูก รสฝาด   สรรพคุณ  พอกดับพิษ

มะเม่า  ไม้พุ่มขนาดเล็กเตี้ยแจ้ง

• ต้น ราก รสจืด    สรรพคุณ บำรุงไต ขับปัสสาวะ แก้มดลูกพิการ และตกขาว

มะยม  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ถึงกลาง  มี 2 ชนิด  คือ มะยมตัวผู้  ต้นเล็กออกดอกแล้วไม่ติดลูก หมอนิยมใช้ทำยา และมะยมตัวเมีย ต้นใหญ่ออกดอก ติดลูกดก

• เปลือกต้น รสเปรี้ยว    สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้เม็ดผื่นคัน
• ใบ รสเปรี้ยว    สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน และไข้หัว
• ราก รสจืดเย็นติดเปรี้ยว   สรรพคุณ แก้เม็ดประดง ผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย

มะรุม  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อน  สรรพคุณ  ขับลมในลำไส้ ทำให้ผายเรอ คุมธาตุอ่อนๆ แก้ลม
• ราก รสเผ็ด หวาน ขม  สรรพคุณ  แก้บวม บำรุงไฟธาตุ ทุบคอแตกอมไว้ ข้างแก้ม ดื่มสุราจะไม่เมา

มะละกอ ไม้ยืนต้นไม่มีแก่น

• รากแก่ รสฉุนเอียน  สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กามโรค
• รากอ่อน รสฉุนเอียนน้อย สรรพคุณ บำรุงน้ำนม
• ยาง สรรพคุณ  กัดแผล หัวหูด สิว ฆ่าพยาธิผิวหนัง

มะแว้งต้น ไม้ต้นเล็กขนาดมะเขือพวง

• ราก  รสเปรี้ยวเอียน  สรรพคุณ  แก้ไข้สันนิบาต  กัดเสมหะ  แก้น้ำลายเหนียว ขับปัสสาวะ
• ผลสุก รสขื่นขม สรรพคุณ กัดเสมหะในลำคอ แก้ไอ
• ผลดิบ รสขื่นขม สรรพคุณ  บำรุงน้ำดี  แก้เบาหวาน

มหาละลาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ คล้ายมะพร้าว

• เนื้อไม้  รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้พิษไข้กาฬ ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ เกลื่อนหัวฝี แก้ปวดบวม

มหาสดำ ไม้ยืนต้น ลักษณะคล้ายมะพร้าว

• เนื้อไม้ รสเย็น  สรรพคุณ  ดับพิษร้อน แก้ไข้พิษ ไข้กาล  แก้ร้อนในกระหายน้ำ

มหาหิงคุ์  ไม้ยืนต้นเล็กๆ

• ยาง รสขมร้อนเหม็น สรรพคุณ  ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้น อืด เฟ้อ แน่น จุกเสียด แกเปวดท้อง บำรุงธาตุ ช้าท้องเด็กแก้ท้องขึ้น ปวดท้อง ทำให้ผายลม

มะหาด  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น  รสร้อน  สรรพคุณ  แก้ลมแก้กระษัย ละลายเลือด แก้เส้นเอ็นพิการ ฟองได้จากการต้มเคี่ยวเปลือกต้น มีลักษณะคล้ายจาวมะพร้าว เอาผ้าห่อบีบน้ำให้แห้งนำไปย่าง หรือคั่วให้เหลือง เรียกว่า ปวกหาด  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน  พยาธิเส้นด้าย พยาธิตัวตืด

มะหวด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม เรียกอีอย่างหนึ่งว่า สีหวด

• ราก รสเย็น  สรรพคุณ แก้พิษร้อน ก้วัณโรค
• เมล็ด รสฝาด สรรพคุณ แก้ไอกรน แก้ไข้ทราง

มะอึก  ไม้ยืนต้นจำพวกมะเขือ

• ราก รสเย็นเปรี้ยวเล็กน้อย  สรรพคุณ  กัดเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว ดับพิษร้อนภายใน กระทุ้งพิษ แก้ไข้เพื่อดี ไข้สันนิบาต

มะแฮ็คโกนี ไม้ยืนต้นขนาดกลางใบและผลเล็กกว่ามะฮอกกานี

• เมล็ดใน รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น ไข้ป้าง

มะฮอกกานี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ดใน รสขมจัด สรรพคุณแก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย) และไช้ตัวร้อน

มังคุด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกลูก รสฝาด  สรรพคุณ  แก้ท้องล่วง บิดมูกเลือด สมานแผล
• เนื้อในลูก  รสเปรี้ยวหวาน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย บิดมูกเลือด

มังตาล  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น ลูก รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  รบกวนเส้นประสาทและผิวหนัง ทำให้คัน     ใช้เบื่อปลาด อกแห้ง  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  แช่น้ำหรือชงแทนใบชา รับประทาน แก้ขัดเบา แก้ชัก แก้ลมบ้าหมู ผสมกับน้ำมันทาแผลฝีดาษ
• ต้นและกิ่งก้านอ่อน รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  แก้คลื่นเหียนอาเจียน หยอดหู แก้ปวด

หมาก ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์ม

• ใบ  รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ  ต้มเอาน้ำอาบ แก้คัน แก้เด็กออกไข้หัว รับประทานรสความร้อนในร่างกาย แก้ไข้
• ลูก รสฝาดจัด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง  แก้อาเจียน ขับเหงื่อ ฝนทาปาก แก้ปากเปื่อย สัตว์กินขับพยาธิ
• ราก  รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ
• ทะลายหมาก รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน

หมากผู้  ไม้ต้นเล็ก

• ใบ  รสจืด  สรรพคุณ  แก้ไข้ตัวร้อน เหือด หัด สุกใส ดำแดง  ต้มอาบ แก้คันตามผิวหนัง
• ราก ต้มเอาน้ำอม แก้ฟันผุ หรือแก้สารปรอทกิน

ม้ากระทืบโรง ไมพุ่มต้นเล็กๆ

• ใช้ทั้งต้น  รสขมน้อย สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด

หมีเหม็น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด แก้ปวดมดลูก แก้พิษฝี ผื่นคัน
• ยาง รสฝาดขม สรรพคุณ แก้แผลฟกช้ำ
• ราก รสขมเบื่อ  สรรพคุณ  แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย หรือกล้ามเนื้ออักเสบ

โมกมันหรือโมกน้อย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกตัน  รสฝาดเมา สรรพคุณ บำรุงธาตุให้เป็นปกติ แก้คุดทะราด
• แก่น รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมลั่นดาน
• กระพี้  รสขม  สรรพคุณ แก้ดีพิการ
• ใบ รสขม สรรพคุณ ขับน้ำเหลือง แก้ท้องมาน แก้ตับพิการ
• ดอก รสจือ สรรพคุณ ทำลายพรรดึก
• ลูก รสเมา สรรพคุณ ฆ่าแมงกินฟัน

โมกหลวงหรือโมกใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมหรือขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด
• เมล็ด รสฝาด สรรพคุณ สมานท้อง ลำไส้
• ใบ รสฝาดเมา สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

หม่อน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสเมา สรรพคุณ แก้ตาแดง ตาแฉะ ตาฟาง แก้ไอ ระงับประสาท

เมี่ยงหรือชา  ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• กิ่งและใบ รสฝาดเมาน้อย สรรพคุณ ก้พิษยาอันตราย สมานแผล (มีกรดแทนนิน) รมแก้หืด

เมี่ยงอีลาม (ชา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม่ยืนต้นขนาดย่อม เกิดทางจ.เชียงใหม่

• ใบ หมักดองทำเป็นเมี่ยงอม รสฝาดขม เปรี้ยว สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ      แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

เหมือดคน (มะไฟแรด) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมน้อย สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้ ถอนพิษผิดสำแดง
• ราก รสขมน้อย สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ไข้ปวดบวม ไข้พิษ ไข้หัดสุกใส

มดยอบ เป็นยางของต้นไม้ห่อด้วยหางสัตว์

• มดยอบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ ขับภายลม อมแก้เจ็บคอ แก้แผลในปาก

ยาดำ  เป็นยาที่สกัดจากยางเหลืองในใบว่านหางจระเข้

• ยาดำ  รสเหม็นขมจัด สรรพคุณ ถ่ายท้อง ถ่ายพิษไข้ ถ่ายพยาธิไส้เดือน ตัวตืด     ขับน้ำดี แต่ไซ้ท้อง ฝนกับสุราทาหัวฝี แก้อาการฟกบวม

ยาสูบ ไม้พุ่มขนาดย่อม ใบแก่หั่นเป็นฝอย ใช้เป็นยาสูบ

• ยาสูบรสเมา  สรรพคุณผสมทำยานัตถุ์ แก้หวัด คัดจมูก แก้ริดสีดวงจมูก แช่เอาน้ำผสมยา ทาแก้โรคผิวหนัง หิด กลาก เกลื้อน ผื่นคัน ฆ่าตัวหนอน

ยาง ไม้ยืนตันขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงพลวก
• ใบ รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้ปวดฟันโยกคลอน แก้มุตกิด คุมประจำเดือนให้มาตามกำหนด คุมกำเนิดให้มีบุตรห่างได้
• ยาง รสขมเย็น สรรพคุณ กล่อมเสมหะ แก้กามโรค สมานแผล

ยาน่องต้น  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ยาง เป็นพิษถูกบาดแผลทำให้ตายได้ เพราะยางไม้นี้วิ่งเข้าสู่กระแสโลหิตได้เร็วมมาก ใช้แต่นอนที่สุด จะมีผลในทางดีได้ หรือใช้แก้ช็อกหมดสติ

ยี่โถไทย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ ดอก รสหอมเย็น  สรรพคุณ  บำรุงหัวใจ ขับชีพจร
• เปลือกราก รสเมา สรรพคุณเป็นพิษต่อหัวใจทำให้ตายได้

ยี่โถฝรั่ง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ยาง และเมล็ด รสเมาเบื่อมาก สรรพคุณ เป็นพิษต่อหัวใจ ใช้ทำยาไม่ได้

ยอป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสขมร้อน สรรพคุณ ขับเลือด ขับลม ขับน้ำคาวปลาหลังคลอดบุตร แก้บาดทะยักปากมดลูก

รงทองไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ยาง  (ฆ่าฤทธิ์แล้ว) รสเอียนเบื่อ สรรพคุณ ถ่ายอย่างแรง ถ่ายลม ถ่ายน้ำเหลืองเสีย ถ่ายเสมหะ ถ่ายโลหิต ฝนกับหัวกะทิสดทาแผลพุพอง แก้ปวด และให้ล่อนออดดี

ระกำ  (สละ)  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อในลูกสุก รสเปรี้ยวอมหวาน สรรพคุณ แก้ไอ กัดเสมหะ

ระย่อม ไม้ต้นเล็กลงราก

• ราก  รสขมเมานิดหน่อย  สรรพคุณ แกเปวกศีรษะเนื่องจากความดันโลหิตสูง      แก้คลุ้มคลั่ง เนื่องจากดีและโลหิต ช่วยย่อยอาหารและระงับประสาท ถ้ากินจะมีอาการข้างเคียง คือ หน้าแดง ตัวแดง แน่นจมูก และง่วงนอน (ก่อนใช้ต้องคั่วให้เหลืองเสียก่อน อาการแทรกซ้อนจะน้อยลง

ระงับ   เป็นไม้พุ่ม

• ใบ รสเย็น สรรพคุณแก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษทั้งปวง กระทุ้งพิษ แก้ไข้จับสั่น และ     ไข้ซึม แก้ร้อนในกระหายน้ำ

รักขาว  ไม้ยืนต้นขนาดย่อมมี 3 ชนิด คือ ดอกขาว ดอกสีม่วง และชนิดดอกซ้อน

รักซ้อน  นิยมเอารากไปทำนางกวัก และรักยม เพื่อให้คนรักใคร่นิยมนับถือ

• ต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงทวารทั้ง 9
• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร แก้คุดทะราด
• ผล รสเอียน สรรพคุณ แก้รังแค
• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้เหนือและมูกเลือด
• ยาง  รสเอียน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงในลำไส้ แก้กลากเกลื้อน ทาปลาช่อนย่างให้เด็กรับประทาน ขับพยาธิไส้เดือนได้ รับประทานมากทำให้อาเจียนและท้องร่วงได้

รักใหญ่  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสเมา สรรพคุณ บำรุงกำลัง แก้กามโรค แก้บิด แก้ท้องร่วง แก้ปวดข้อเรื้อรัง แต่ทำให้อาเจียน
• เมล็ด เรียกว่า ลูกรักเทศ รสขมฝาด สรรพคุณแก้แผลในปาก ในคอเปื่อย แก้ปวดฟัน แก้คุดทะราด ริดสีดวง แก้อักเสบและปวดไส้เลื่อน
• ราก  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง พยาธิลำไส้ ไอ และโรคตับ
• ยาง  รสขมเอียน สรรพคุณ กัดทำลาย ถ่ายอย่างแรง แก้ปวดฟันแก้โรคผิวหนัง (อันตราย) ใช้ลงพื้นสำหรับติดทอง หรือเรียกว่าลงรักปิดทองพระ หรือเครื่องใช้บางอย่าง ไม้นี้มีพิษ อาจทำให้มีอาการผื่นคันได้

ราชดัด ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ลูก รสขม สรรพคุณ แก้กระษัย บำรุงน้ำดี เจริญอาหาร
• เมล็ดรสขมฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด และแก้ท้องล่วง
• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ

ราชพฤกษ์  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบคล้ายใบขี้เหล็กแต่โตกว่าเล็กน้อย ดอกสีแดงออกเป็นช่อ ฝักแบนสั้น

• กระพี้  รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน
• ใบ  รสฝาดเมา สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรคผิวหนังทุกชนิด
• ดอก รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้ปวดแผลเรื้อรัง พุพอง
• เนื้อในฝัก รสหวานเอียน สรรพคุณ ขับถ่ายอุจจาระ ถ่ายเสมหะ
• แก่น รสเมา สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

เร่ว  ไม้ยืนต้นจำพวกกระวาน มี 2 ชนิด คือ เร่วน้อย  เร่วใหญ่

เร่วใหญ่  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ต้น รสสุขุม  สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน
• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ
• ดอก รสขม  สรรพคุณ  แก้เม็ดผื่นคันคล้ายผด
• ผล รสขมเผ็ด  สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดี และเสมหะ แก้ริดสีดวงทวารทั้ง 9
• เมล็ด  รสเผ็ด สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน ขับผายลม  บำรุงน้ำนม

เร่วน้อย  ไม้ยืนต้นล้มลุกเนื้ออ่อน

• ต้น  รสขมเย็น สรรพคุณแก้ไข้เพื่อดี
• ใบ  รสจืด  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ
• ดอก  รสขมเผ็ด  สรรพคุณ แก้ไข้ที่มีเม็ดขึ้นตามตัว
• ผล  รสขมเผ็ด สรรพคุณ แก้ไข้ริดสีดวง แก้หืด ไอ แก้ระดูขาว
• เมล็ด รสขมเผ็ด สรรพคุณ ขับลมในลำไส้แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้ริดสีดวง แก้หืด ไอ กัดเสมหะ แก้ความดันโลหิตต่ำทำให้ขับสูงขึ้น แก้ไข้สันนิบาด
• ราก  รสขื่น สรรพคุณ แก้หืด

โรกทั้ง 2  คือ โรกแดง  โรกขาว  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย เรื้อน มะเร็ง ทำให้นอนหลับดี

ละหุ่ง  มี  2  ชนิด คือ  ละหุ่งแดง  ละหุ่งขาว  ไม้ยืนต้นขนาดย่อมล้มลุกเนื้ออ่อน

• น้ำมัน รสมันเอียน สรรพคุณ ระบายอุจจาระเด็กได้ดี
• เมล็ด  เป็นยาอันตราย รับประทาน 2 – 3 เมล็ดอาจตายได้
• ใบ  รสจืดขื่น สรรพคุณ แก้ช้ำรั่ว ขับน้ำนม ขับเลือด ขับลม แก้เลือดลมพิการ
• ราก  (สุมไฟเป็นถ่าน)  รสจืด  สรรพคุณ  แก้ไข้เซื่องซึม และเป็นยาสมานด้วย

ลั่นทม ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง ใช้เฉพาะลั่นทมไทย

• แก่น รสขมเอียน สรรพคุณ ถ่ายโลหิต ถ่านเสมหะ ถ่ายพิษทั้งปวง

ลาน  ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์มและตาล หรือมะพร้าว

• ใบ (สุมเป็นถ่าน) รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษอักเสบ ฟกบวม แก้พิษต่างๆ
• กาบทาง รสเย็น สรรพคุณ  แก้พิษตาลซาง แก้พิษร้อนใน กระหายน้ำ
• ราก รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้ร้อนใน ขับเหงื่อ แก้ไข้หวัด

ลิ้นงูเห่า หรือทองระอา ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ตำกับสุราพอกแก้ปวดฝี ถอนพิษปวดอักเสบ
• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ฝนกับสุรา ทาแก้พิษตะขาบ แมลงป่อง และแก้พิษงู

โลด  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เดี๋ยวนี้บางท่านเข้าใจว่าคือ โลดทะนงแดง

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับระดู ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด

โลดทะนง  ไม้ต้นเล็กลงราก มี 2 ชนิด คือ โลดทะนงแดง  โลดทะนงขาว  หมอนิยมใช้ชนิดรากแดง

• ราก  รสเย็นเมาร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้พิษงู ถอนพิษเสมหะ แก้หอบหืด แก้วัณโรค เกลื่อนหัวฝี ทำให้ยุบ และดูดหนองและแก้พิษงู

เลี่ยน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ มี 2 ชนิด คือ เลี่ยนเล็ก เลี่ยนใหญ่

• ต้น รสขมเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังเรื้อน แต่ทำให้ผิวหนังเกรียม ลอกเป็นขุย เจริญอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ
• ยาง รสขมเมา สรรพคุณ แก้ม้ามโต (พิษจับไข้จับสั่น)
• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ขับพยาธิ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว บำรุงโลหิตประจำเดือน
• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน
• ใบกับดอก ตำรวมกัน  พอกศีรษะ แก้ปวดหัว ปวดประสาท
• ลูก รสขมเมา สรรพคุณแก้โรคเรื้อน และฝีคันทะมาลา
• เมล็ด รสขมเมา สรรพคุณ แก้ปวดข้อ

ลำจวน  ไม้พุ่ม ขนาดกลาง

• รากอากาศ รสจืด สรรพคุณ แก้ขัดเบา เบาหวาน เบาขุ่น แก้กระเพาะปัสสาวะพิการ

ลำโพง  ไม่ยืนต้นล้มลุก มี 2 ชนิด คือ ลำพงขาว ต้นสีขาว ดอกไม้ซ้อนกัน และลำโพงแดง หรือกาสลัก     มีต้นสีแดงจนเกือบจะดำ ดอกซ้อนกันมาก  หมอนิยมใช้ลำโพงกาสลักมากที่สุด

• ใบ  รสเมา สรรพคุณ พอกสีทำให้ยุบ แก้บวม อักเสบ
• ดอกแห้ง รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  แก้หอบหืด โฑรงจมูกอักเสบ แก้ริดสีดวงจมูก
• น้ำมัน (จากเมล็ด) รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ทาฆ่าเชื้อโรค แก้กลาก เกลื่อน หิด เหา จำพวกมีตัว
• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ รับประทานแต่น้อยเพียงสองถึงสามเมล็ดเบารุงประสาทได้ดี มีความจำแม่น ถ้ารับประทานมากทำให้ประสาทเสีย วิกลจริตได้
• ราก  รสเมาเบื่อหวานน้อย สรรพคุณ ฝนทาแก้เผ็ดร้อน ถอนพิศษ ปวดอักเสบ      แก้ปวดฝี สุมเป็นถ่าน รับประทาน แก้ไข้ร้อน ไข้กาฬ  แก้ไข้เซื่องซึม แก้กระสับกระส่าย เพ้อคลั่ง แก้หอบ แก้ไอ

ลำเจียก   ไม้พุ่มขนาดย่อม

• รากอากาศ   รสจืดหวานเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ  แก้นิ่ว  แก้น้ำปัสสาวะพิการ
• ดอก   รสหอมเย็น  สรรพคุณ  แก้ลม  บำรุงหัวใจ

ลำดวน   ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ดอก  รสหอมเย็น  สรรพคุณ  แก้ไข้  แก้ลม  บำรุงหัวใจ

ลำไย   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก  รสเฝื่อนขื่น  สรรพคุณ  แก้เสมหะ  แก้ลม  กระจายเลือดเนื่องจากพลัดตกหกล้มแก้ช้ำใน  แก้น้ำลายเหนียว

 หว้า   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บิด  แก้ปากเปื่อย  คอเปื่อยเป็นเม็ดเนื่องจากร้อนในแก้น้ำลายเหนียว
• ใบ  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บิด  แก้ลิ้นเป็นฝ้าขาว  แก้แผลในปาก
• เมล็ด  รสฝาด  แก้ปัสสาวะมากเกินควร  แก้ท้องร่วง  บิด  และถอนผิดแสลงใจ

สน   (รวมทั้งสนเหนือ  และสนทะเล)  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น  รสขมเผ็ดมัน  สรรพคุณ  แก้ไข้เพื่อเสมหะ  แก้ประสาทฟุ้งซ่าน แก้อ่อนเพลีย แก้คลื่นเหียนอาเจียน  บำรุงไขมันในกระดูก  กระจายลม
• น้ำมัน  รสร้อน  สรรพคุณ  ทาแก้เคล็ด  ขัดยอก  แพลง  อักเสบ  ใช้ประคบท้อง    แก้บวม แก้ลำไส้พิการ  แก้มดลูกพิการ

ชัน   รสฝาด   สรรพคุณ  สมานแผล  ปิดธาตุ

สมแผง  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น  รสฝาด  สรรพคุณ  ใช้กวาดช่องคลอดเพื่อรักษากระดูกขาวให้แห้งไป
• ใบ   รสฝาดเย็น  สรรพคุณ  แก้ฟกช้ำ  แก้อาเจียนเป็นโลหิต

สนสร้อย    ไม้พุ่งขนาดย่อม

• ใบ  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้ไข้ตัวร้อน  ไข้หวัด  ไอ  แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ

ส้มกบ   ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ใบ  รสเย็น  สรรพคุณ  ดับพิษ  โขลกกับสุราใช้กากปิดแก้ปวดฝี  แก้บวม  ชุบสำลีอมข้างแก้ม  แก้ฝีในคอ  แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ  แก้ไข้คอตัน  ถอนพิษต่างๆ

ส้มกุ้ง    ไม้พุ่งขนาดใหญ่

• ใบ  รสเปรี้ยว  สรรพคุณ  กัดเสมหะในคอ  แก้ไอ  แก้หอบหืด

ส้มจีน   ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เปลือกลูก  รสร้อนหอม  สรรพคุณ  แก้ลมวิงเวียน  หน้ามืด  ตาลาย  ใจสั่น

ส้มเขียวหวาน    ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เปลือกลูก  รสร้อนหอม  สรรพคุณ  แก้ลมวิงเวียน  หน้ามืด  ตาลาย  ใจสั่น
• น้ำส้มคั้น  รสเปรี้ยวหวาน  สรรพคุณ  แก้ฟันผุ  ระบายอ่อน

ส้มเช้า   ไม้ยืนต้นจำพวกสลัดได  มีรสเปรี้ยวตอนเช้า  พอสายก็จางหายไป

• ใบ  รสเปรี้ยว  สรรพคุณ  โขลกดำพอกปิดฝี  แก้ปวด  บวม  ถอนพิษ
• ยาง   รสเปรี้ยว  สรรพคุณ  ขับพยาธิ แก้จุกเสียด แก้ท้องมาน แก้บวม แก้ม้ามย้อย  แก้ไข้ป่าเรื้อรัง  ขับน้ำย่อยอาหาร  ระบายอ่อนๆ

ส้มเสี้ยว  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ  รสเปรี้ยวจัด  สรรพคุณ  ฟอกโลหิตประจำเดือน  ขับปัสสาวะ  ถ่ายเสมหะ  แก้ไอ
• เปลือกต้น  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้แผลเปื่อยพัง  ห้ามโลหิต  แก้ท้องเสีย  แก้บิด

ส้มโอ   ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• เปลือกลูก  รสร้อนหอม  สรรพคุณ  แก้ลมวิงเวียน  หน้ามืด  ตาลาย  ใจสั่น

สนุ่น    ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ทำให้หัวใจเต้นแรง ชูชีพจร ต้มเอาน้ำให้เด็กอาบ  แก้ตัวร้อน  แก้หวัด  คัดจมูก

โสน   ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ใบสด  รสเย็นมัน  สรรพคุณ  พอกแก้ปวดฝี  ถอนพิษเจ็บปวด
• ใบแห้ง  เผาแช่น้ำ  รสจืด  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ
• ดอก  รสมัน  สรรพคุณ  สมานลำไส้
• ราก  รสเย็น  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ  แก้กระหายน้ำ

เสนียด   ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ  ดอก  รสขม  สรรพคุณ  แก้ไข้  แก้หืด
• ราก  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้ฝีในท้อง  (วัณโรค)  บำรุงโลหิต

สมี   ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  แก้กลากเกลื้อน
• ใบ  รสขม  สรรพคุณ  แก้ตับอักเสบ  บีบเอาน้ำทาแก้สิวตามใบหน้า  ทาตัว  ถอนพิษไข้
• ดอก  รสขม  สรรพคุณ  แก้มดลูกอักเสบพิการ  แก้สตรีมีครรภ์ตกโลหิต
• ผล  รสขม  สรรพคุณ  ทำให้สำรอกเอาเสมหะออก
• ไส้  รสขมเมา  สรรพคุณ  ฆ่าเชื้อโรคภายใน
• ราก  รสขมเมา  สรรพคุณ  แก้ลงแดง  ถ่ายอุจาระเป็นโลหิต

สมุลแว้ง  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น  รสหอมฉุนปร่า  สรรพคุณ  แก้ลมวิงเวียน  ใจสั่น  แก้พิษหวัด  กำเดา  ขับลมในลำไส้  แก้ธาตุพิการ

เสม็ดขาว  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง  มี  2  ชนิด  คือ  เสม็ดแดง  เสม็ดขาว  สรรพคุณเหมือนกันใช้อย่างแดงมาก

• ใบ  รสร้อน  สรรพคุณ  ตำพอกแก้เคล็ดขัดยอก  ฟกบวม  ลนไฟขี้ไต้  นาบท้องเด็ก  แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ  แก้ปวดท้อง

 เสมาบ้าน  และ  เสมาป่า  ไม้ยืนต้นจำพวกสลัดได  เสมาบ้านใบไม่มีหนาม  เสมาป่ามีหนามมาก

สรรพคุณทั้ง  2  ชนิดเหมือนกัน

• ใบ  รสเย็น  เป็นเมือก  สรรพคุณ  พอกฝีแก้ปวดบวม  ดูดถอนพิษทำให้เย็น

แสมทะเล  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น  รสเค็มเฝื่อนขม  ขับลมในกระดูก  ขับโลหิตประจำเดือนสตรี  ขับถ่ายโลหิตระดูสตรีให้ปกติ  แก้กระษัย

แสมสาร  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น  รสขมกร่อย  สรรพคุณ  ระบายถ่ายเสมหะ  ถ่ายกระษัย  โลหิตระดูสตรี  ทำให้เส้นเอ็นอ่อน

สมอดีงู  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล  รสขมฝาด สรรพคุณ  แก้พิษดี  พิษโลหิต  แก้ไอ  ขับถ่ายโลหิตระดูสตรี      ถ่ายระบายอุจจาระแรงกว่าสมอชนิดอื่นมาก

สมอทะเล  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบและผล  รสร้อน  สรรพคุณ  ถ่ายอุจจาระ  ถ่ายลม  ถ่ายโลหิตเป็นพิษ (ห้ามใช้ถ่ายในผู้ป่วยเป็นไข้)  ใบนึ่งให้สุขเสียก่อนตากแห้งจึงใช้ทำยา
• เปลือกต้น  รสร้อน  สรรพคุณ  ขับผายลม
• เมล็ดใน  รสร้อน  สรรพคุณ  ขับพยาธิไส้เดือน
• ราก  รสร้อน  สรรพคุณ  แก้โลหิตระดูพิการมาไม่ตามปกติ

สมอเทศ  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่  จากประเทศอินเดีย

• ผลรสเปรี้ยวและฝาดจัด สรรพคุณ ระบายอ่อนๆ ระบายเสมหะ ระบายลมรู้ถ่าย         รู้ปิดเอง แก้เสมหะ  ทำให้ลมเดินสะดวก

สมอไทย  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล  รสฝาดติดเปรี้ยว  สรรพคุณ  ระบายอ่อนๆ  แก้ลมป่วง  แก้พิษร้อนภายใน     คุมธาตุแก้ลมจุกเสียด  รู้ผายธาตุ  รู้ระบายรู้ถ่ายอุจจาระ  ถ่ายพิษไข้  คุมธาตุในตัวเสร็จ  แก้ไข้เพื่อเสมหะ

สมอพิเภก  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น  รสเย็นฝาด  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ
• ใบ  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บาดแผล
• ดอก  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้โรคตา
• ผลอ่อน  รสเปรี้ยว  สรรพคุณ  แก้ไข้เพื่อเสมหะ  และไข้เจือลม
• ผลแก่  รสเปรี้ยวฝาดหวาน  สรรพคุณ  แก้เสมหะจุกคอ  ทำให้ชุ่มคอ  แก้โรคตา  บำรุงธาตุ  แก้ไข้  แก้ริดสีดวง
• เมล็ดใน  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บิด
• แก่น  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้ริดสีดวงพลวง
• ราก  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้โลหิตร้อน

 สมอร่องแร่ง  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล  รสขม  สรรพคุณ  ขับโลหิตระดูให้ออกเป็นปกติ  ขับโลหิตระดูที่เน่าเหม็น

สละ  ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์ม  เรียกอีกอย่างหนึ่งคือ  ระกำกอ

• รสหวานหอม  สรรพคุณ  แก้เสมหะ  แก้ไข้  ขับเสลด

สลัดได  ไม้ยืนต้นจำพวกกระบองเพชร

• ต้น  เผาเป็นด่าง  รสขมเมาเล็กน้อย  สรรพคุณ  แก้หืดไอ  ผอมแห้ง  อัมพาตแก้ฟกบวม  จุกเสียด  แก้ท้องผูก
• ยาง  รสเบื่อเมาขมร้อนเล็กน้อย  สรรพคุณ  ถ่ายอุจจาระ  ถ่ายเสมหะ  ถ่ายโลหิตเป็นยาถ่ายอย่างแรง

แสลงใจ  หรือ  ลูกกระจี้  หรือ  โกฐกะกลิ้ง   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น  เนื้อไม้  เมล็ด  รสเบื่อเมาขมร้อนเล็กน้อย  สรรพคุณ  ตัดไข้ แก้กระษัย เจริญอาหาร  ทำให้หัวใจเต้นแรง
• ใบ  รสขมเบื่อเมา  สรรพคุณ  ตำพอกปิดแผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง  แก้โรคไตพิการ
• เมล็ด  รสเบื่อเมาขมเล็กน้อย  สรรพคุณ  บำรุงประสาท  บำรุงหัวใจให้หัวใจเต้นแรง เจริญอาหาร  ทำให้ลำไส้ทำงานได้เป็นปกติ  เป็นยาเบื่อ  ใช้มากเป็นอันตรายถึงตายได้
• ราก  รสเบื่อเมาขมร้อน  สรรพคุณ  แก้ท้องขึ้น  อืดเฟ้อ

สลอด  ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ  รสฝาดเมาเย็น  สรรพคุณ  แก้ลมอัมพฤกษ์  ดับเตโชธาตุมิให้เจริญ  (ทำให้ตัวเย็นชืด) กลากเกลื้อน  คุดทะราด
• ดอก  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  ถ่ายอย่างแรง  ถ่ายพิษต่างๆ  เป็นยาอันตราย

สะแก  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ดใน  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  ขับพยาธิเส้นด้าย  ขับพยาธิไส้เดือน
• ใช้ทั้ง  5  รสเมาเบื่อ  สรรพคุณ  เบื่อพยาธิไส้เดือน  ขับพยาธิเส้นด้ายแก้เด็กเป็นตานขโมย พุงโร  ปวดท้อง  อุจจาระสีขาว  หยาบ  เหม็นคาว

สะแกแสง  ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ใบ  รสเบื่อเมา  สรรพคุณ  สุมไฟเอาควันรม  ฆ่าเชื้อพยาธิผิวหนัง
• เนื้อไม้  รสเบื่อเมา  สรรพคุณ  แก้ริดสีดวงจมูก  แก้โรคผิวหนังกลากเกลื้อนเรื้อน  น้ำเหลืองเสีย
• ใช้ทั้ง  5  รสเบื่อเมา  สรรพคุณ  ถอนพิษไข้ได้ดี

สะเดา  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น  รสฝาดขม  สรรพคุณ  แก้บิด  มูกเลือด  ท้องร่วง
• ใบแก่  รสขม  สรรพคุณ  บำรุงธาตุ  ช่วยย่อยอาหาร
• ใบอ่อน  รสขม  สรรพคุณ  แก้โรคผิวหนัง  น้ำเหลืองเสีย  พุพอง
• ก้าน  รสขม  สรรพคุณ  แก้ไข้  บำรุงน้ำดี  แก้ร้อนในกระหายน้ำ
• ดอก  รสขม  สรรพคุณ  แก้พิษโลหิต  กำเดา  แก้ริดสีดวงในคอ  (เป็นเม็ดยอดคันในคอ)
• ผล  รสขมเย็น  สรรพคุณ  บำรุงหัวใจให้เต้นเป็นปกติ
• แก่น  รสฝาดเย็น  สรรพคุณ  แก้คลื่นเหียน  อาเจียน
• ราก  รสขมเย็น  สรรพคุณ  แก้เสมหะเกาะอยู่ในทรวงอก  แก้เสมหะจุกคอ
• กระพี้  รสขม  สรรพคุณ  บำรุงน้ำดี  แก้ดีพิการทำให้คลั่งเพ้อ
• ยาง  รสขมเย็น  สรรพคุณ  ดับพิษร้อน  ถอนพิษไข้

สะเดาดง  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น  รสขมฝาด  สรรพคุณ  ดับพิษร้อน  แก้พิษร้อนกระหายน้ำ แก้ท้องร่วง  แก้ธาตุพิการ

สะเดาอินเดีย  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น  รสขมจัด  สรรพคุณ  ตัดไข้  แก้ไข้จับสั่น  แก้ไข้ประจำฤดู

สบู่ขาว  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และใบ รสเบื่อเย็น สรรพคุณ แช่น้ำให้เด็กอาบ แก้พิษตานซาง  ถอนพิษ  แก้ตัวร้อน
• ยาง  รสฝาด  สรรพคุณ  กวาดแก้เด็กลิ้นเปื่อย  ลิ้นเป็นฝ้าละออง
• น้ำมันจากเมล็ด  ถ่ายอย่างแรง  เป็นยาอันตราย

สบู่ดง  ไม้ต้นเล็กขนาดไม้พุ่ม

• น้ำมันจากเมล็ด  เป็นยาถ่ายอย่างแรง  อันตรายถึงตาย  ไม่นิยมมาใช้ทำยา

สัก  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ใบ  รสเฝื่อน  สรรพคุณ  แก้พิษเสมหะ  แก้พิษโลหิต
• เนื้อไม้  รสเผ็ดเล็กน้อย  สรรพคุณ  บำรุงโลหิต  แก้อ่อนเพลีย  แก้ไอ  ขับลมในกระดูก แก้บวม  ขับปัสสาวะ  คุมธาตุ

สักขี  หรือ  กรักขี  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น  รสเผ็ดฝาด  สรรพคุณ  บำรุงธาตุ  บำรุงโลหิต  ขับเสมหะ  แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้คุดทะลาด  แก้บิดมูกเลือก

สารพัดพิษ  ไม้พุ่มเล็ก ๆ

• ลูก  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้ไข้เซื่องซึม  แก้พิษไข้กลับซ้ำ
• ราก  รสเบื่อเฝื่อนเย็น  สรรพคุณ  แก้ร้อนในกระหายน้ำ  แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ทาแก้พิษตะขาบ  แมงป่อง  แก้ปวดฝี

สารภี  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ดอก  รสหอมเย็น  สรรพคุณ  ชูกำลัง  บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น  ใช้ทำยาหอม

สีเสียด  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้นและยาง  รสฝาดจัด  สรรพคุณ  คุมธาตุ  แก้บิดมูกเลือด  แก้ท้องร่วง  แก้ลงแดง  แก้อติสาร  ชะล้างบาดแผล  ทำให้แผลหายเร็ว

สำโรง  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บิดมูกเลือด
• ใบ  รสขื่น  สรรพคุณ  ระบายอุจจาระ
• เปลือกฝัก  สุมเผาแช่น้ำเป็นด่าง  รสเฝื่อน  สรรพคุณ  แก้โรคไตพิการ  ขับลมในกระเพาะอาหาร  ขับเมือกมันในลำไส้
• เนื้อในฝัก  รสฝาดหวาน  สรรพคุณ  สมานลำไส้  แก้ไตพิการ

สำรอง  ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อหุ้มเมล็ด  รสเปรี้ยวหวาน  สรรพคุณ  ทำให้ใจคอชุ่มชื่นบาน  แก้กระหายน้ำ

หัศคุณไทย  ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น  รสร้อน  สรรพคุณ  ขับลมในลำไส้  ขับไส้เดือน
• ใบ  รสร้อน  สรรพคุณ  แก้ปวดท้อง  เสียดแทง  แก้หืดไอ
• ดอก  รสร้อน  สรรพคุณ  ขับเสมหะให้ลงสู่ทวารหนัก
• ผล  รสร้อนเอียน  สรรพคุณ  ขับเสมหะให้ลงสู่ทวารหนัก
• ราก รสร้อน สรรพคุณ ขับเลือดและหนองให้ออก แก้คุดทะราด แก้ริดสีดวงจมูก

หัศคุณเทศ   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น   รสร้อน  สรรพคุณ   ขับลมในลำไส้ให้กระจาย
• ดอก   รสเมาร้อน   สรรพคุณ    แก้แผลเรื้อรังตามเนื้ออ่อน  หรือ ปลายองคชาต
• เนื้อไม้   รสร้อน   สรรพคุณ  ขับลมในท้องให้กระจาย  ทำให้ผายเรอ
• เมล็ด   รสร้อนหอม  สรรพคุณ  ทำให้อุจจาระไม่เกาะลำไส้
• กระพี้   รสร้อน   สรรพคุณ   ขับโลหิตในลำไส้
• ราก  รสร้อน   สรรพคุณ   แก้ริดสีดวงผอมแห้ง  แก้ริดสีดวงจมูก
• ใบ   คั้นเอาน้ำ   รสร้อน   สรรพคุณ   หยอดตาแก้คัน

หางกระรอก   ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก   รสเย็นเบื่อ   สรรพคุณ   แก้พิษสัตว์กัดต่อย   แก้พิษงู   ใช้ทั้งทาและรับประทาน

หางกราย   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดอุจจาระเป็นมูกเลือด ปวดเบ่ง แก้เสมหะเป็นพิษ แก้ท้องเดินอย่างแรง
• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ  กล่อมเสมหะทำให้อุจจาระเป็นก้อน แก้อุจจาระเป็นฟอง คุมธาตุ

หางนกยูง   ไม้พุ่มขนาดย่อมมี  2  ชนิด คือ  ชนิดดอกสีเหลืองและดอกสีแดง  นิยมใช้ดอกสีแดง

• ราก   รสร้อนเฝื่อนเล็กน้อย  สรรพคุณ  ขับโลหิตระดูสตรี  แก้วัณโรคชนิดบวม

หูเสือ   ไม้ต้นเล็กๆ มี  2  ชนิด  คือ  หูเสือไทย  และหูเสือจีน  สรรพคุณ  เหมือนกัน

• ใบ   รสจืด   สรรพคุณ   คั้นเอาน้ำหยอดหู  แก้ฝีในหู  แก้ปวดหู  แก้หูเป็นน้ำหนวก  ช่องหูอักเสบ

โหระพา   ไม้ต้นเล็ก

• ใช้ทั้ง  5  รสหอมร้อนปร่า   สรรพคุณ   แก้ปวดท้อง  ขับผายลม

อนันตคุณ   ไม้พุ่ม

• ใบ  รสร้อน  สรรพคุณ  แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ  ขับผายลม  แก้ธาตุพิการ เจริญอาหาร  แก้ท้องล่วง  บำรุงกำลัง   บำรุงโลหิต

 อบเชยต้น   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น   รสหอมติดร้อน   สรรพคุณ   บำรุงดวงจิต   แก้อ่อนเพลีย

อัคคีทวาร   ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ต้น   รสจืดขื่น   สรรพคุณ   ขับปัสสาวะ
• ใบ   รสขื่นเบื่อ   สรรพคุณ   แก้ปวกศีรษะ  แก้ริดสีดวงทวาร   แก้กลากเกลื้อน
• ผลสุก   รสเปรี้ยวขื่น   สรรพคุณ   แก้ไอ   แก้เยื่อตาอักเสบ
• รากและต้น   รสฝาดเบื่อเย็น   สรรพคุณ   ฝนทาแก้เกลื้อน  ทาหัวริดสีดวง

อ้ายข้าว   ไม้ยืนต้น

• ราก   รสมัน   สรรพคุณ   บำรุงกำลัง  บำรุงกำหนัด

อินทนิน   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ   รสขมเย็นเล็กน้อย   สรรพคุณ   แก้ทางเดินปัสสาวะพิการ   แก้เบาหวาน

อีเหนียวใหญ่   ไม้พุ่มเล็ก ๆ

• ราก รสเบื่อเอียนเย็น สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน  พยาธิลำไส้ แก้ตัวร้อน  ดับพิษตานซาง แก้ลำไส้อักเสบ

อีเหนียวเล็ก   ไม้ยืนต้นเล็กๆ

• ใบ   รสจืด   สรรพคุณ   ตำพอกแผล   ถอนพิษได้ดี
• ราก   รสจืดเอียน   สรรพคุณ   แก้กาฬมูตร  เป็นเม็ดในทางเดินปัสสาวะเป็นพิษอักเสบขับปัสสาวะให้เดินสะดวก

อุโลก   ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น  เปลือกต้น  รสขม  สรรพคุณ  แก้ไข้พิษ  ไข้กาฬและไข้ตัวร้อน
• ราก   รสขมเย็น   สรรพคุณ   แก้ไข้  แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ

อ้อ   ไม้ลำต้นเล็ก   ยาวมีข้อคล้ายอ้อยแต่ไส้กลวง   มีดอกคล้ายอ้อย

• หน่อ   นึ่งเอาน้ำหยอดหู   แก้หูอักเสบ   แก้ปวดหู   แก้หูน้ำหนวกและช่องหูอักเสบ

อ้อย   ไม้ยืนต้นล้มลุก   มีหลายพันธุ์   นิยมใช้อ้อยดงทำยา

• ต้นอ้อยแดง   เผาคั้นเอาน้ำ   รสหวานขม   สรรพคุณ   แก้เสมหะ   แก้หืด   แก้ไข้สัมประชวร   ขับปัสสาวะ   แก้นิ่ว   แก้ช้ำรั่ว
• ตาอ้อยแดง   รสขม   สรรพคุณ   แก้ไข้ตัวร้อน   แก้พิษตานซาง บำรุงธาตุน้ำ   บำรุงกำลัง ขับปัสสาวะ

อ้อยช้าง   ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสหวานน้อย สรรพคุณ ทำให้ชุ่มคอ แก้เสมหะเหนียว แก้กระหายน้ำ ทำให้จิตใจชื่นบาน

เอื้อง   ไม้ประเภทกล้วยไม้

• ต้น  รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับปัสสาวะ บำรุงกำลัง ขับผายลม   แก้บิด บำรุงธาตุ   แก้ลมวิงเวียน   แก้จุกเสียด   แก้ไข้สันนิบาต
• ราก  ใบ  รสหอม   สรรพคุณ   แก้ไข้เนื่องจากการอักเสบในช่องคลอดสตรีหลังการคลอดบุตรใหม่ๆ

เอื้องบก   ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ราก   รสจืดขื่น   สรรพคุณ   แก้ปัสสาวะพิการ   แก้ช้ำรั่ว   ปัสสาวะออกกะปริดกะปรอย