ชื่อสมุนไพร : ผักกะโฉม
ชื่ออื่น ๆ : ผักกะโสม , ผักโฉม (ภาคกลาง),ผักอ้มกม (ภาคเหนือ) ,ราน้ำ (ภาคใต้) , ผักชะออม , กุหลั่น (จันทบุรี),สุ่ยกุยเชียง , สุ่ยหุยเซียง , จุ้ยหุ่ยเฮียง (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Limnophila rugosa (Roth) Merr.
ชื่อวงศ์ : ACROPHULARIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ผักกะโฉม เป็นพรรณไม้ล้มลุก ลำต้นจะแตกแขนงออกไป ต้นที่ยังเล็กอยู่จะมีขนปกคลุม แต่พอโตแล้วหรือแก่ขนก็จะหลุดร่วงไปเอง ลำต้นสูงประมาณ 1-2 ฟุตมีกลิ่นหอม และเป็นพรรณไม้ที่มีอายุปีเดียว เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ที่ชอบขึ้นอยู่ตามริมคู และชอบดินที่ชื้นแฉะ ขยายพันธุ์เมล็ด
- ใบผักกะโฉม เป็นใบเดี่ยว ออกเป็นคู่ ๆ ตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ ปลายมน แต่ที่หลังใบจะมีขน
ปกคลุมและเป็นรอยย่น ขนาดของใบกว้างประมาณ 1-1.5 นิ้วยาว 2-3 นิ้วมีสีเขียวสด ก้านใบสั้น เมื่อขยี้ดมมีกลิ่นคล้ายโป๊ยกั๊ก
- ดอกผักกะโฉม ดอกช่อออกเป็นกระจุก 1-7 ดอกที่ซอกใบ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันปลายแยกเป็น 5 แฉก ยาว 5-6 มม. มีขน กลีบดอกเชื่อมติดกันปลายแยกเป็น 2 ปาก ปากบน 2 แฉก ปากล่าง 3 แฉก สีม่วงมีแต้มสีเหลืองยาว 13-15 มม. มีขนทั้งสองด้าน
- ผลผักกะโฉม ผลแห้งรูปไข่ แบน กว้าง 3 มม. ยาว 5-6 มม. แตกได้
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ต้น, ใบ
สรรพคุณ ผักกะโฉม :
- ต้น เป็นยาแก้แผลพุพอง หรือทานแก้ไอ ขับเสมหะแน่นท้อง แน่นหน้าอก ปวดท้อง โรคกระเพาะอาหาร และลดอาการบวมน้ำ
- ใบ กลิ่นของใบจะคล้ายกับโป๊ยกั๊ก ซึ่งจะใช้แต่งกลิ่นอาหารก็ได้ หรือทำเป็นน้ำหอม แต่จะปรุงเป็นยาธาตุช่วยเจริญอาหารและขับปัสสาวะ