ชื่อสมุนไพร : แกแล
ชื่ออื่น : แกก้อง, สักขี, เหลือง, แกล, แหร ,เข, ช้างงาต้อก, น้ำเคี่ยวโซ่, หนามแข
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Maclura cochinchinensis (Lour.) Corner
ชื่อวงศ์ : MORACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นแกแล เป็นไม้พุ่มรอเลื้อยที่ทั่วไปมักพบกิ่งเป็นเถาเลื้อยยาวพาดตามต้นไม้ใหญ่จากลำต้นที่เกิดอยู่ใกล้เคียง กิ่งมีลักษณะเหนียว สามารถโค้งงอได้ดี โดยตามลำต้น และกิ่งมีหนามแข็งขนาดใหญ่ และแหลมคม โดยหนามจะเกิดบริเวณเดียวกับใบ ยาวประมาณ 3-5 ซม. ส่วนเปลือกลำต้นมีผิวขรุขระ และสากมือ เปลือกผิวสีเทา เนื้อไม้ค่อนข้างแข็ง และเหนียว เนื้อไม้ด้านนอกค่อนข้างขาว ส่วนแก่นกลางมีสีเหลืองปนน้ำตาล
- ใบแกแล เป็นใบเดี่ยวเยื้องสลับข้างกันบนกิ่ง ตรงจุดเดียวกันกับหนาม มีก้านใบสีเขียว ยาว 1-3 ซม. ใบมีลักษณะเป็นรูปรี แผ่นใบเรียบ ค่อนข้างเป็นมัน ใบกว้างประมาณ 2-4 ซม. ยาวประมาณ 4-8 ซม. แผ่นใบมองเห็นเส้นกลางใบ และเส้นใบที่แตกออกด้านข้างเส้นกลางใบอย่างชัดเจน ขอบใบเรียบ ปลายใบโค้งมน ใบค่อนข้างเหนียว และหนา ใบอ่อนบริเวณยอดมีสีม่วงแดง ใบแก่มีสีเขียวเข้ม
- ดอกแกแล ออกเป็นช่อเดี่ยว แทงออกบริเวณซอกใบตามส่วนปลายของกิ่ง โดยดอกแกแลจัดเป็นดอกไม่สมบูรณ์เพศ โดยมีดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียแยกต้นกันอยู่ จึงต้องอาศัยการผสมพันธุ์ด้วยแมลง และกระแสลมเป็นสำคัญ โดยดอกจะมีรูปทรงกลมที่ประกอบด้วยดอกขนาดเล็กเรียงติดกันจำนวนมาก ดอกเพศผู้จะสีเหลืองอ่อน ส่วนดอกเพศเมียจะมีสีเขียว
- ผลแกแล เป็นผลชนิดรวมเหมือนผลน้อยหน่าที่เจริญมาจากรังไข่ของดอกที่เชื่อมติดกันจำนวนมาก และเมื่อเจริญเป็นผลจะมีเปลือกเป็นแผ่นเชื่อมต่อกันคล้ายเปลือกสับประรด ผลดิบมีสีเขียว ผลสุกมีสีเหลือง เมื่อเด็ดขั้วผลจะมียางสีขาวคล้ายน้ำนมไหลออกมา ส่วนผลสุกจัดจะมีสีส้มแดง มีเนื้อด้านในเป็นสีเหลืองส้ม
ส่วนที่ใช้เป็นยา : แก่น
สรรพคุณ แกแล :
- แก่น รสขมปร่า แก้ไข้รากสาด แก้ท้องร่วง รักษาอาการท้องเสีย บำรุงน้ำเหลืองให้ปกติ บำรุงกำลัง แก้พุพอง เป็นยาขับปัสสาวะ
เป็นยาสำหรับสตรีที่คลอดบุตร บำรุงเลือด และแก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ แก้มุตกิตระดูขาว แก้อาการตกขาวในสตรี เป็นยาขับเลือด ขับของเสียในสตรีหลังคลอดบุตร ช่วยขับสารพิษออกจากร่างกาย
ลดอาการไอ และขับเสมหะ ใช้เป็นยาบำรุงร่างกาย
ใช้น้ำต้มมาป้วนปากสำหรับลดกลิ่นปาก หรือ ลดอาการอักเสบของแผลในปาก
แก่นแกแลนิยมนำมาใช้สำหรับย้อมผ้า ย้อมสีพื้นแห ย้อมสีจีวร โดยจะให้สีเหลือง
