ชื่อสมุนไพร : บานไม่รู้โรยดอกขาว
ชื่ออื่น ๆ : ตะล่อม, กะล่อม(พายัพ), ดอกสามเดือน, สามเดือนดอกขาว, กุนนีดอกขาว, กุนหยินขาว(ใต้), สามปีบ่เหี่ยว (ขอนแก่น), โขยหยิกแป๊ะ (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gomphrena globose Linn.
ชื่อวงศ์ : AMARANTACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นบานไม่รู้โรยดอกขาว เป็นพรรณไม้ดอกต้นเล็ก ๆ มีความสูงประมาณ 1-2 ฟุต ที่ข้อของต้นจะพอกออกเล็กน้อย บางต้นจะมีข้อเป็นสีแดงและบางต้นจะมีข้อเป็นสีเขียว
- ใบบานไม่รู้โรยดอกขาว ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับตรงข้ามกัน ใบมีลักษณะเป็นรูปรี ปลายแหลม โคนสอบ ขอบเรียบ ขนาดกว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร เนื้อใบนิ่ม ทั้งหลังใบและท้องใบมีขนสีขาวปกคลุม
- ดอกบานไม่รู้โรยดอกขาว ดอกออกเป็นกระจุก ตามบริเวณปลายกิ่ง แต่ละช่อดอกมีดอกย่อยประมาณ 2-
3 ดอก ดอกมีสีขาว ลักษณะดอกเป็นทรงกลม แข็ง กลีบดอกมีขนาดเล็กเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ ไม่หลุดร่วงได้ง่าย แต่ละดอกมีใบประดับหรือกลีบเลี้ยงดอกอยู่ด้านใต้ ใบประดับมีสีเขียว 2 กลีบ เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร
- ผลบานไม่รู้โรยดอกขาว เป็นผลแห้ง ลักษณะเป็นทรงกลมหรือเป็นรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ขนาดประมาณ 2.5 มิลลิเมตร ภายในผลมีเมล็ดอยู่ภายใน เมล็ดมีสีน้ำตาลอ่อน ลักษณะแบนหรือเป็นรูปไข่บานไม่รู้โรยดอกขาวนิยมขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด สามารถปลูกในดินชนิดใดก็ได้ และเป็นพืชทนแล้งได้ดี
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ดอก, ทั้งต้น และ ราก
สรรพคุณ บานไม่รู้โรยดอกขาว :
- ดอกแก่ มีรสจืด ใช้บำรุงตับ แก้อาการปวดศีรษะ แก้อาการตาเจ็บ แก้ไอ แก้หอบหืด บำรุงตับ ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ แก้บิด แก้ไอกรน รักษาแผลผื่นคัน และรักษาฝีประคำร้อย
- ราก ช่วยขับปัสสาวะ และแก้พิษต่างๆ
- ลำต้นและราก แก้กามโรค แก้หนองในขับประจำเดือน