ชื่อสมุนไพร: น้ำใจใคร่
ชื่ออื่นๆ : กระเดาะ(สงขลา), กระทอก, กระทอกม้า(ราชบุรี), กระทกรก(กลาง), กระดอกอก(สุพรรณบุรี), ควยเซียก(นครราชสีมา), ชักกระทอก(ประจวบคีรีขันธ์), นางจุม, นางชม(เหนือ), ผักรูด(สุราษธานี), อีทก(อุบลราชธานี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Olax psittacorum (Willd.) Vahl
ชื่อวงศ์ : OLACACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นน้ำใจใคร เป็นไม้พุ่มรอเลื้อย สูง 2-3 เมตร เปลือกสีเขียวเข้ม ผิวเรียบ กิ่งก้านมีขนสั้นๆ เป็นขนละเอียดสีขาว มักมีหนามแข็งเล็กๆทั่วไป เนื้อไม้สีขาวนวล ตามกิ่งอ่อนมีขนสีขาวปกคลุม กิ่งมักห้อยลง กิ่งแก่เกือบเกลี้ยง มีหนามโค้ง
- ใบน้ำใจใคร เป็นใบเดี่ยว เรียงแบบสลับ รูปขอบขนานแกมใบหอก หรือรูปไข่แกมขอบขนาน กว้าง 2-3 เซนติเมตร ยาว 5-7 เซนติเมตร ปลายใบแหลม ฐานใบสอบถึงมน สองข้างไม่เท่ากัน ขอบใบเรียบ ผิวใบเรียบหนา หลังใบสีเขียวเข้ม ท้องใบมีสีอ่อนกว่า หลังใบ และท้องใบมีขนนุ่ม แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนประปราย เมื่ออ่อนมีขนสั้นนุ่มตามเส้นกลางใบ เส้นแขนงใบข้างละ 5-8 เส้น ไม่ชัดเจน ก้านใบยาว 0.5-1 เซนติเมตร มีขนสั้นนุ่ม
- ดอกน้ำใจใคร ดอกช่อออกเป็นกระจุกตามซอกใบ มี 1-3 ช่อ ต่อซอกใบ มีกลิ่นหอม มีขนสั้นหนาแน่น กลีบดอกสีขาว 3 กลีบ รูปแถบแกมรูปขอบขนาน กว้างประมารณ 1.5 มิลลิเมตร ยาว 7-8 มิลลิเมตร เกลี้ยง กลีบ 2 ใน 3 กลีบ มักมีแฉกย่อยที่ปลาย ดูคล้ายมี 5 กลีบ โคนกลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดสั้น ปลายแยกเป็น 5-6 แฉก ก้านชูดอกสั้น เกสรเพศผู้ 3 อัน อับเรณูรูปขอบขนาน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน รูปไข่แคบ ปลายแยกเป็น 2 แฉก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปไข่หรือรูปรี เกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น 3 แฉกไม่ชัดเจน ใบประดับที่โคนก้านช่อดอกยาว 0.5-3.5 เซนติเมตร ใบประดับย่อยร่วงง่าย ยาว 2-3 มิลลิเมตร ปลายมน มีสันตามยาว มีขนสั้นนุ่ม ก้านดอกยาว 1-5 มิลลิเมตร เกลี้ยง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ เป็นรูปถ้วยค่อนข้างแข็ง ปลายตัด ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร
- ผลน้ำใจใคร ผลสดแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปไข่ หรือกลม ขนาดกว้าง 0.6-1 เซนติเมตร ยาว 0.8-1.5
เซนติเมตร ผิวเรียบเป็นมัน โคนผลถูกห่อหุ้มด้วยกลีบเลี้ยง ประมาณ 2 ใน 3 ส่วน ปลายผลมีสีเข้มครอบเหมือนหมวกและมียอดเกสรเพศเมีย ติดคงทน จะร่วงไปเมื่อผลแก่จัดผล ผลอ่อนสีเขียวเมื่อสุกสีส้มถึงเหลือง มีเมล็ด 1 เมล็ด
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เปลือกต้น, เนื้อไม้ และ ใบ
สรรพคุณ น้ำใจใคร่ :
- เปลือกต้น เป็นยาชูกำลังหรือบำรุงกำลัง แก้ไข้ แก้เด็กตัวร้อน
- เนื้อไม้ ยาคุมธาตุ ถอนพิษยาเมาเบื่อทั้งปวง รักษาโรคตาแดง รักษาบาดแผล แก้อาการปวดเมื่อย
- ใบ เป็นยาเบื่อ แก้อาการปวดศีรษะ ไข้หวัดคัดจมูก ยาขับพยาธิ