ชื่อสมุนไพร : ถั่วลิสง
ชื่ออื่น ๆ : ถั่วดิน, ถั่วยิสง, ถั่วลิง (ภาคกลาง-ภาคเหนือ), ถั่วยี่สง(ภาคกลาง), ถั่วคุด (ประจวบคีรีขันธ์), ถั่วใต้ดิน (ใต้), เหลาะฮวยแซ (จีน-แต้จิ๋ว)
ชื่อสามัญ : Groundnut, Peanut, Monkeynut.
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Arachis hypogaea Linn.
ชื่อวงศ์ : PAPILIONACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นถั่วลิสง เป็นพรรณไม้ล้มลุกจะมีอายุสั้นไม่เกิน 1 ปี ลำต้นนั้นจะมีความสูงประมาณ 30-70 ซม. ลักษณะลำต้นจะเป็นเหลี่ยม และจะมีขนเป็นสีเหลืองออกขาวเล็กน้อย
- ใบถั่วลิสง เป็นใบประกอบ และจะมีใบย่อยประมาณ 4 ใบ ลักษณะตัวใบนั้นจะกลมหรือกลมรี ตรงปลายของมันจะมน หรือแหลมเล็กน้อย ฐานใบจะแคบ ของใบเรียบมองเห็นเส้นใบได้ชัด ส่วนก้านใบร่วมนั้นจะมีขนสีน้ำตาล
- ดอกถั่วลิสง จะออกเดี่ยวหรือออกเป็นกลุ่ม สีเหลือง ตามง่ามใบ เมื่อดอกบานยังไม่มีก้านดอก หลอดกลีบ เลี้ยงจะยาวและเล็ก ส่วนกลีบดอกจะมีลักษณะกลีบหนึ่งจะกลมและใหญ่ และมีกลีบเล็กอีก 2 กลีบ ส่วนด้านล่างนั้นจะมีกลีบเป็นเส้นแหลม ๆ อีกประมาณ 2 กลีบ คล้ายผีเสื้อ เกสรตัวผู้จะมีอยู่ประมาณ 9 อัน จะฝ่อไป 1 อันและอับเรณูจะมีประมาณ 5 อันจะฝ่อไป 4 อัน จะเป็นตุ่มกลมเล็ก ส่วนก้านเกสรตัวเมียนั้นจะเล็กและยาว ตรงปลายของมันจะเป็นตุ่มเล็กและมีขนสั้น ๆ เล็กน้อย รังไข่จะมีไข่อ่อนอยู่หลายเม็ด ถ้าผสมเกสรแล้วก้านรังไข่จะยืดยาวลงไปในใต้ดิน เจริญต่อไปเป็นผล
- ผลถั่วลิสง ผลจะมีลักษณะเป็นฝักกลมยาว และหนา ฝักจะมีความยาวประมาณ 1-5 ซม. ภายใน ฝักจะมีเมล็ดประมาณ 1-4 เม็ด จะติดผลในฤดูหนาว
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ก้าน, ใบ, เมล็ด, น้ำมัน, เปลือกหุ้มเมล็ด
สรรพคุณ ถั่วลิสง :
- ใบ รสมัน ลดความดันโลหิตสูง ตำพอกแผลฟกช้ำ แผลมีหนองเรื้อรัง
- เมล็ด รสหวานมัน ช่วยย่อยอาหาร ละลายเสมหะ แก้ไอ ช่วยเพิ่มน้ำนมสตรีที่จะใช้เลี้ยงบุตร รักษาโรคไตอักเสบเรื้อรัง หลอดลมอักเสบเรื้อรัง บวมน้ำ ระดูขาว ให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย บำรุงไขมัน บำรุงไขข้อ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงกำลัง หล่อลื่นปอด รักษาอาการไอแห้ง ๆ สมานกระเพาะอาหาร
- เปลือกหุ้มเมล็ด สารสกัดจากเปลือกหุ้มเมล็ด มีสรรพคุณในการห้ามเลือด แก้อาการเลือดออกในทางเดินปัสสาวะ ใช้รักษาเลือดออกตามไรฟัน เลือดกำเดา เลือดออกจากแผลสด โรคเกล็ดเลือดน้อย
- น้ำมันจากเมล็ด ช่วยหล่อลื่นลำไส้ ช่วยระบายท้อง
- ก้านและใบ ใช้ภายนอกตำพอก รักษาแผลหกล้มกระทบกระแทก หรือแผลที่มีหนองเรื้อรัง เป็นยาลดความดันโลหิตสูง
