ชื่อสมุนไพร : คื่นไช่
ชื่ออื่น ๆ : คื่นช่าย , คื่นฉ่าย , คื่นไช่ (ทั่วไป),ผักกันปืน , ผักปืน , ผักปืม , ผักขาวปืน (ภาคเหนือ) , ขึ่งฉ่าย , ฮั่งขึ่ง (จีนแต้จิ๋ว),ฉินช่าน , ฮั่นฉิน (จีนกลาง)
ชื่อสามัญ : Celery , Smaltage
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Apium graveolens Linn.
ชื่อวงศ์ : UMBELLIFERAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นคื่นไช่ เป็นพรรณไม้ล้มลุก จะมีอายุประมาณ 1-2 ปี พรรณไม้นี้จะมีอยู่ 2 พันธุ์ พันธุ์ หนึ่งเป็นคื่นช่ายจีน (Chinese celery ) มีขนาดลำต้นเล็กและสูงประมาณ 1 ฟุตเศษส่วนอีพันธุ์หนึ่งเป็นขึ้นฉ่าย (celery) จะมีลำต้นอวบใหญ่มาก มีขานดของลำต้นนี้นจะสูงประมาณ 1.5-2 ฟุตทุกส่วนของต้น นั้นจะมีกลิ่นหอม และสีของลำต้นนั้นค่อนข้างขาวเหลือง ทั้งต้นจะอ่อนนิ่ม
- ใบคื่นไช่ จะเป็นใบประกอบออกตรงข้าม สีใบเป็นสีเหลืองอมเขียวใบย่อยเป็นรูปลีมหยัก ขอบใบจะหยัก คื่นช่ายจีน(Chinesecelery)ใบค่อนข้างเขียวแก่ ส่วนขึ้นฉ่าย(celery)ใบจะมีสีเหลืองอมเขียว
- ดอกคื่นไช่ จะออกเป็นช่อสีขาว เป็นช่อดอกแบบซี่ร่ม (compound Umbels)
- ผลคื่นไช่ ลักษณะของผลนั้นจะเล็กมาก เป็นสัน มีสีน้ำตาล
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ต้น, เมล็ดที่แก่, ผล
สรรพคุณ คื่นไช่ :
- ต้นสด ใช้ขับปัสสาวะ เจริญอาหาร ขับระดู แต่งกลิ่นอาหาร ลดความดัน กระตุ้นความรู้สึกทางเพศ ช่วยลดจำนวน sperm
- เมล็ด ใช้เป็นยาระงับความกระวนกระวาย รักษาอาการปวดตามข้อเนื่องจากไขข้ออักเสบหรือน้ำหนักตัวมากเกินไป รักษาโรคหืด ใช้ขับประจำเดือนและขับลม
- ผล จะมีน้ำมันหอมระเหยสีเหลือง 2-3 % ประกอบด้วย d-limonene 60%, d-elinens 10% ,Seanonicฟแรก anhydride 0.5% และ sedanolide 2.5%
