ชื่อสมุนไพร : ก้นจ้ำ
ชื่ออื่น ๆ : หญ้าก้นจ้ำ, บ่ะดี่(ลั้วะ)
ชื่อสามัญ : Spanish Needles
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bidens biternata (lour.) Merr. & Sherffex Sherff
ชื่อวงศ์ : COMPODITAE.
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นก้นจ้ำ เป็นพรรณไม้ล้มลุก ที่มีลำต้นสูงประมาณ 0.5-2 เมตร ลำต้นมีลักษณะเป็นเหลี่ยม บริเวณลำต้น กิ่ง ก้านสาขา มีขนขึ้นประปราย
- ใบก้นจ้ำ ออกเป็นช่อยอดเดี่ยว ซึ่งจะออกตรงข้ามกัน ช่อยาวราว 5-14 เซนติเมตร ใบย่อยมีลักษณะเป็นรูปไข่ โคนใบสอบเข้าหากัน ปลายใบแหลมเรียว ริมขอบใบยักย่อยคล้ายฟันปลาหลัง และใต้ท้องใบมีขนประปราย หรืออาจเกลี้ยง ก้านใบจะยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร
- ดอกก้นจ้ำ ออกเป็นดอกเดี่ยว ลักษณะของดอก มีสีเหลือง ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 7-10 มิลลิเมตร ปลายกลีบดอกค่อนข้างแหลม หรือเป็นฝอย กลีบดอกยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร เป็นรูปท่อ ดอกวงในเป็นดอกสมบูรณ์เพศ
- ผลก้นจ้ำ มีลักษณะยาว แคบ ยาวประมาณ 9-19 มิลลิเมตร ปลายผลมีระยางค์อยู่ 2-5 อันยาวประมาณ 3-4 มิลลิเมตร ผิวนอกขนจะมีผลสั้น ๆ ออก
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ทั้งต้น
สรรพคุณ ก้นจ้ำ :
- ใบ รสเย็นจืด ใช้ใบสด นำมาตำให้ละเอียดแล้วคั้นเอาน้ำมาใช้ ล้างตา แก้โรคตามัว หรือใช้ตำพอกแผลสด แผลน้ำร้อนลวก หรือแผลไฟไหม้
- ทั้งต้น รสขมเฝื่อน ต้มดื่มแก้หวัด แก้ปวดท้อง ตำกับสุราทาแก้งูสวัด
ตำกับน้ำตาลทรายแดง พอกรักษาโรคผิวหนัง ฝีพุพอง บวม
ต้มเอาน้ำ ทาแก้ฝีที่หน้าแข้ง
ผสมสมุนไพรอื่นต้มน้ำดื่ม แก้ไอมีน้ำมูกข้น
ผสมกับรากสาบเสือ รากปืนนกไส้ ทั้งต้นผักปลาบ รากมะเหลี่ยมหิน ต้มน้ำดื่ม แก้ไอมีน้ำมูกข้น
ผสมกับสมุนไพรอื่น ต้มน้ำดื่มแก้หวัด คัดจมูก หรืออาบแก้ไข้
แหล่งข้อมูลอ้างอิง ก้นจ้ำ :
- วุฒิ วุฒิธรรมเวช. 2540. สารานุกรมสมุนไพร. โอเดียนสโตร์:กรุงเทพมหานคร.
- วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม. 2539. พจนานุกรม สมุนไพรไทย. พิมพ์ครั้งที่ 4 .ประชุมทองการพิมพ์ : กรุงเทพมหานคร.
ภาพประกอบ :
- Takashi Hoshide. (2015). Bidens biternata. [Image]. Retrieved from www.flickr.com
- ashitaka-f. (2015). Bidens biternata. [Image]. Retrieved from www.flickr.com
