ชื่อสมุนไพร : กัญชาเทศ
ชื่ออื่นๆ : ซ้าซา (นครพนม) ส่านํ้า (เลย) ผักหนอกช้าง (น่าน) เอี้ยะบ่อเช่า (จีน)
ชื่ออังกฤษ : Motherwort, Siberian Motherwort, Lion’s Tail, Honeyweed, Greasy-bush
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Leonurus sibiricus Linn.
ชื่อวงศ์ : LABIATAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นกัญชาเทศ เป็นไม้ล้มลุกอายุ 1 ปี ออกดอกออกผลแล้วต้นจะตาย สูงประมาณ 1-1.2 เมตร ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยมและตรง แตกกิ่งก้านเล็กน้อย
- ใบกัญชาเทศ ใบเดี่ยวขอบใบหยัก 5-7 หยัก ใบที่อยู่โคนต้นขอบใบจะไม่หยักมาก หรือมีขอบใบเรียบ ใบกว้าง 4-5 ซ.ม. ยาว 5-7 ซ.ม.
- ดอกกัญชาเทศ ดอกช่อ ดอกย่อยออกรอบๆ ก้านช่อดอก ดอกสีม่วงแดง กลีบ ดอกย่อยเป็น 2 ปาก
- ผลกัญชาเทศ ผลมีขนาดเล็กยาวมี 3 สัน
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้น, เมล็ด ราก, ใบ
สรรพคุณ กัญชาเทศ :
- ทั้งต้น และเมล็ด รสหอมขมและเผ็ดเล็กน้อย เป็นยาเย็น เป็นยาบำรุง ช่วยบำรุงกำลัง บำรุงหัวใจ ฟอกเลือด ช่วยขับลม เป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะเป็นเลือด ขับประจำเดือน แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ บรรเทาอาการปวดประจำเดือนเนื่องจากหลอดเลือดของมดลูกมีการอุดตันและเป็นสาเหตุทำให้ปวดประจำเดือน ช่วยแก้อาการปวดท้องหลังคลอดบัตร ช่วยขับน้ำคาวปลาหลังการคลอดบุตร และมีผลทำให้มดลูกเข้าอู่เร็วขึ้น ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย รักษาไตอักเสบในเบื้องต้น แก้บวมน้ำ และใช้เป็นยาแก้ปวดเมื่อย โดยส่วนมากจะนิยมใช้ใบมากกว่าราก
- เมล็ด รสหวานและฉุน ใช้เป็นยาลดความดันโลหิตสูง แก้ประจำเดือนไม่ปกติ ช่วยขับประจำเดือน ขับน้ำเหลืองเสีย และรักษาแผลต่าง ๆ
- รากและใบ เป็นยาแก้ไข้ แก้อาการปวดศีรษะ และเป็นยาขับลม
ตำรายาพื้นบ้านจะใช้ทั้งต้นที่อยู่เหนือดิน 3-4 กิ่ง เติมน้ำ 3 ถ้วย ต้มพอให้เดือด ใช้ดื่มครั้งละ 1 ถ้วย วันละ 3 ครั้ง เป็นยาแก้ไข้มาลาเรีย
