ขี้เหล็ก แก้อาการท้องผูก
ขี้เหล็ก : Cassia siamea Britt.
ส่วนที่ใช้ : ใบอ่อนและดอก
สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : ในใบอ่อนและดอกมีสาร Barakol ซึ่งเป็นสารจำพวก Chromone ในใบพบสารแอนทราควิโนนหลายชนิด เช่น Rhein, Sennoside, Chrysophanol, Aloe-emodin เป็นต้น ใบมีฤทธิ์เป็นยาระบาย และสารสกัดจากใบด้วยแอลกอฮอล์มีฤทธิ์สงบประสาท ทำให้นอนหลับดี
ขนาดและวิธีใช้ : ใช้ใบขี้เหล็ก 4-5 กำมือต้มเอาน้ำดื่ม ก่อนอาหารหรือเวลามีอาการขี้เหล็กนอกจากจะจะมีสรรพคุณเป็นยาระบายแล้ว ยังมีสรรพคุณช่วยลดอาการนอนไม่หลับได้อีกด้วย แต่ได้มีข่าวเกี่ยวกับตำรับยาขี้เหล็กว่าได้ถูกถอนออกจากบัญชียา เนื่องจากพบผลข้างเคียงว่า จะรบกวนการทำงานของตับ หากรับประทานติดต่อกัน
เป็นระยะเวลานานแต่ในใบขี้เหล็กสามารถรับประทานเป็นอาหารได้โดยไม่เกิด อันตราย เช่น แกงขี้เหล็ก...
ทับทิม แก้อาการท้องเสีย
ทับทิม : Punica granatum Linn.
ส่วนที่ใช้ : เปลือกผลแห้ง
สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา เปลือกผลมีแทนนินประมาณ 22-25 % กรด gallotanic 28 % สารดังกล่าวนี้มีฤทธิ์รักษาอาการท้องเดินได้
ขนาดและวิธีใช้ : เปลือกทับทิมใช้เป็นยาแก้ท้องเดินและบิด มีวิธีใช้คือใช้เปลือกผลแห้งประมาณ 1 ใน 4 ของผล ฝนกับน้ำปูนใสให้ข้นๆ รับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนแกง หรือต้มกับน้ำปูนใสแล้วดื่มน้ำที่ต้มก็ได้
ฟ้าทะลายโจร แก้อาการท้องเสีย
ฟ้าทะลายโจร : Andrographis paniculata Wall.ex Nees.
ส่วนที่ใช้ : ใบและลำต้น
สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา สารสำคัญที่ออกฤทธิ์คือสารกลุ่ม Lactone เช่น andrographolide, deoxy-andrographolide, neoandrographolide, dehydroandrographolide เป็นต้น ฟ้าทะลายโจรสามารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรียซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดหนองได้ แบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของโรคท้องร่วง และโรคทางเดินหายใจ
ขนาดและวิธีใช้ : ใบฟ้าทะลายโจรมีวิธีใช้ 2 วิธีคือ
ยาลูกกลอน นำใบสดล้างให้สะอาด ผึ่งลมให้แห้ง บดเป็นผงให้ละเอียดปั้นกับน้ำผึ้งเป็นลูกกลอน เก็บไว้ในขวดแห้งมิดชิด รับประทานครั้งละ 1.5 กรัมวันละ 4 ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน
...
ขมิ้นชัน แก้อาการแพ้ อักเสบจากแมลงกัดต่อย
ขมิ้นชัน
ชื่อท้องถิ่น : ขมิ้น (ทั่วไป) , ขมิ้นแกง , ขมิ้นหยวก , ขมิ้นหัว (เชียงใหม่) ขี้มิ้น , หมิ้น (ภาคใต้) , ตายอ (กะเหรี่ยง – กำแพงเพรช) , ละยอ (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน)
ลักษณะของพืช : พืชล้มลุกที่มีเหง้าอยู่ใต้ดิน เนื้อในของเหง้าขมิ้นสีเหลืองเข้มจน สีแสดจัด มีกลิ่นหอมเฉพาะตัวใบรูปเรียวยาว ปลายแหลม คล้ายใบพุทธรักษา มีก้านช่อแทงจากเหง้าโดยตรง ดอกมีสีขาวอมเหลือง มีกลีบประดับสีเขียวอมชมพู
ส่วนที่ใช้เป็นยา ...
กระเทียม แก้อาการกลากเกลื้อน
กระเทียม : Allium sativum Linn.
ส่วนที่ใช้ : หัวใต้ดิน
ขนาดและวิธีใช้ : ทำโดยฝานกลีบกระเทียมแล้วนำมาถูบ่อย ๆ หรือตำคั้นน้ำทาบริเวณที่เป็น ทาบ่อยๆ หรือวันละ 3-4 ครั้ง เมื่อหายแล้ว ทาต่ออีก 7 วัน
ข่อย แก้อาการปวดฟัน
ข่อย : Streblus asper Lour.
ส่วนที่ใช้ : เปลือกต้นสด
ขนาดและวิธีใช้ : ใช้เปลือกต้นสดขาดประมาณ 1 ฝ่ามือ สับเป็นชิ้นต้มกับน้ำพอควรใส่เกลือเล็กน้อย ต้มนาน 10-15 นาที เอาน้ำมาอมบ่อยๆ
ฟักทอง ฆ่าพยาธิลำไส้
ฟักทอง : Cucurbita moschata C. pepo Linn.
ส่วนที่ใช้ : เมล็ดฟักทองแก่
ขนาดและวิธีใช้ : เมล็ดฟักทอง ประมาณ 60 กรัม ทุบให้แตกผสมกับน้ำตาลและนมหรือน้ำที่เติมลงไป จนได้ปริมาณ 500 มิลลิลิตร แบ่งรับประทาน 3 ครั้งห่างกันทุก 2 ชั่วโมง หลังจากให้ยาแล้วประมาณ 2 ชั่วโมง ก็รับประทานน้ำมันละหุ่งระบายตาม นิยมใช้ฆ่าพยาธิตัวตืด
มะขามแขก แก้อาการท้องผูก
มะขามแขก : Cassia angustifolia Vahl.
ส่วนที่ใช้ : ใบและฝักแห้ง
สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา: ใบและฝักมะขามแขกมีสารกลุ่มแอนทราควิโนนหลายชนิดเช่น Sennoside A, B, C และ D, Emodin, Rhein เป็นต้น สารแอนทราควิโนนมีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของลำไส้
ขนาดและวิธีใช้ : ใช้ใบแห้ง 1-2 กำมือ (3-10 กรัม) ต้มกับน้ำดื่ม หรือใช้วิธีบดเป็นผงชงน้ำดื่ม
ข้อห้าม : ผู้หญิงท้องหรือมีประจำเดือนห้ามรับประทาน
กล้วย แก้โรคกระเพาะอาหาร
กล้วย : Musa sapientum Linn. (Moraceae)
ส่วนที่ใช้ : ผลกล้วยดิบ/ห่าม
สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา กล้วยดิบประกอบด้วยสารสำคัญหลายชนิดเช่น Tannin, Serotonin, Dopaamin เป็นต้น ผงกล้วยดิบสามารถป้องกันและรักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารได้ โดยการไปกระตุ้นให้เซลล์ในเยื่อบุกระเพาะหลั่งสารพวก mucin ออกมาเคลือบแผลในกระเพาะอาหาร
ขนาดและวิธีใช้ : กล้วยน้ำว้าดิบฝานเป็นแว่นตากแดด อบให้แห้ง บดเป็นผงรับประทานโดยนำมาชงกับน้ำหรือผสมน้ำผึ้ง 1 ช้อนโต๊ะดื่ม หรือนำผงกล้วยดิบมาปั้นเป็นลูกกลอน รับประทานครั้งละ 4 เม็ด วันละ 4 ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน อาจมีอาการท้องอืดเฟ้อจากการรับประทานกล้วยดิบ สามารถป้องกันได้โดยใช้ร่วมกับยาขับลม เช่น...
พญายอ รักษาอาการเริม งูสวัด
พญายอ : Clinacanthus nutan (Burm.f) Lindau
ส่วนที่ใช้ : ใบ
ขนาดและวิธีใช้: ใช้ใบสด 10-15 ใบ ล้างให้สะอาดใส่ในครกยาตำให้ละเอียด เติมเหล้าขาวพอชุ่มยา ใช้น้ำและกากทาบริเวณที่อาการเริม งูสวัด ทาซ้ำบ่อยๆจนหาย