ระบบทางเดินอาหาร

ข่อย : Streblus asper Lour. ส่วนที่ใช้ : เปลือกต้นสด ขนาดและวิธีใช้ : ใช้เปลือกต้นสดขาดประมาณ 1 ฝ่ามือ สับเป็นชิ้นต้มกับน้ำพอควรใส่เกลือเล็กน้อย ต้มนาน 10-15 นาที เอาน้ำมาอมบ่อยๆ

แก้ว : Murraya paniculata (Linn.) Jack. ส่วนที่ใช้ : ใบสด ขนาดและวิธีใช้ : ใบแก้วรักษาอาการปวดฟัน โดยใช้ใบสดตำพอแหลกแช่เหล้าโรงในอัตราส่วน 1.5 ใบย่อย หรือ 1 กรัม ต่อเหล้าโรง 1 ช้อนชา หรือ 5 มิลลิลิตรและเอาน้ำยาที่ได้มาทาบริเวณที่ปวด

ฟักทอง : Cucurbita moschata C. pepo Linn. ส่วนที่ใช้ : เมล็ดฟักทองแก่ ขนาดและวิธีใช้ : เมล็ดฟักทอง ประมาณ 60 กรัม ทุบให้แตกผสมกับน้ำตาลและนมหรือน้ำที่เติมลงไป จนได้ปริมาณ 500 มิลลิลิตร แบ่งรับประทาน 3 ครั้งห่างกันทุก 2 ชั่วโมง หลังจากให้ยาแล้วประมาณ...

มะหาด : Artocarpus lakoocha Roxb. ส่วนที่ใช้ : แก่นต้นมะหาด สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : ผงปวกหาดมีสารสำคัญชื่อ 2, 4, 3, 5-tetrahydroxystibene มีฤทธิ์ขับพยาธิตัวตืดได้ดี  ขนาดและวิธีใช้ : เอาแก่นมะหาดต้มเคี่ยวด้วยน้ำ จะมีฟองเกิดขึ้นใช้ผ้าขาวบางกรองบีบเอากาก และนำมาตากแห้ง จะได้ผงสีเหลือง เรียกว่าปวกหาด วิธีใช้นำปวกหาดมาบดให้ละเอียด รับประทานกับน้ำสุกเย็น ครั้งละ...

เล็บมือนาง : Quisqualis indica Linn. ส่วนที่ใช้ : เมล็ด สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : เมล็ดเล็บมือนางมีสาร Quisqualic acid ซึ่งมีฤทธิ์ขับพยาธิ และยาระบาย ขนาดและวิธีใช้ : เมล็ดเล็บมือนาง ใช้ถ่ายพยาธิไส้เดือนและพยาธิเส้นด้ายสำหรับเด็กใช้ 2-3 เมล็ด ผู้ใหญ่ใช้ 5-7 เมล็ด ทุบพอแตก ต้มเอาน้ำดื่มหรือหั่นทอดกับไข่รับประทาน (ข้อควรระวัง...

มะเกลือ : Diospyros mollis Griff. ส่วนที่ใช้ : ผลดิบสด สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : ผลดิบมีสาร Diospyrol diglucoside ชื่อว่า Tetrahydroxy dimethylbinapthalene เป็นสารที่ละลายน้ำได้ ไม่ดูดซึมในกระเพาะอาหารและลำไส้ พยาธิกินจะทำให้ตายได้ สารนี้เมื่อถูกออกซิไดซ์ในสารละลายที่เป็นด่าง จะเปลี่ยนเป็นสารประกอบสีดำ ซึ่งมีพิษต่อประสาทตา การใช้จึงต้องระมัดระวัง  ขนาดและวิธีใช้ : ผลดิบสด...

ชื่อท้องถิ่น ขิงเผือก (เชียงใหม่) , ขิงแคลง , ขิงแดง (จันทบุรี) , สะเอ (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน) ลักษณะของพืช ขิงเป็นพืชล้มลุกมีแง่งใต้ดิน แง่งจะแตกแขนงคล้ายนิ้วมือ เนื้อในสีเหลืองแกมเขียว ลำต้นที่อยู่เหนือต้นงอกจากแง่งตั้งตรงยาวราว 2 – 3 ศอก ใบสีเขียว เรียวแคบ ปลายใบแหลม...

ยอ : Morinda citrifolia Linn. ส่วนที่ใช้ : ผลดิบหรือผลห่ามสด สารสำคัญและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : ผลยอมีสารเคมีหลายชนิดเช่น Asperuloside, Caproic acid, Caprylic acid เป็นต้น ผลยอดิบมีฤทธิ์ในการรักษาอาการคลื่นไส้ อาเจียน ขนาดและวิธีใช้ : ตำรายาโบราณ ใช้ผลยอหั่นปิ้งไฟพอเหลืองกรอบต้มเอาน้ำเป็นกระสายยาใช้ร่วมกับยาอื่น แก้คลื่นไส้ อาเจียนได้ผล หรือเอาผลดิบหรือผลห่ามสดฝานเป็นชิ้นบางๆ ย่างหรือคั่วไฟอ่อนๆ...

ชื่อในท้องถิ่น ขี้เหล็กบ้าน (ลำปาง) , ขี้เหล็กใหญ่ (ภาคกลาง) , ขี้เหล็กหลวง (ภาคเหนือ) , ผักจี้ลี้ (เงี้ยว – แม่ฮ่องสอน) , ยะหา (ปัตตานี) , ขี้เหล็กจิหรี่ (ภาคใต้) ลักษณะของพืช ขี้เหล็กเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางใบเป็ยใบประกอบ ประกอบด้วยใบย่อยประมาณ 10 คู่ใบเรียวปลายใบมนหยักเว้าหาเส้นกลางใบเล็กน้อย...

ชื่อท้องถิ่น ลมแล้ง (ภาคเหนือ) , ลักเกลือ , ลักเคย (ปัตตานี) , ชัยพฤกษ์ , ราชพฤกษ์ (ภาคกลาง) , กุเพยะ (กะเหรี่ยง) ลักษณะของพืช คูนเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ใบรูปไข่ปลายแหลม ดอกเป็นช่อระย้าสีเหลือง และมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ฝักรูปร่างกลมยาว เวลาอ่อนฝักมีสีเขียวแก่จัดเป็นสีน้ำตาล ส่วนที่ใช้เป็นยา เนื้อในฝักแก่ ช่วงเวลาที่เก็บเป็นยา เก็บช่วงฝักแก่...