ยาแก้ท้อวงร่วง ท้องเดิน (ไม่ใช่บิดหรืออหิวาตกโรค)
ชา
ชื่ออื่นๆ เมี่ยง, เมี่ยงป่า (เหนือ)
ส่วนที่ใช้ ใบตากแห้ง
ขนาด ใบชา 2 – 3 หยิบมือ
วิธีใช้ ใช้น้ำเดือดชงชาให้ได้น้ำชาแก่ๆ ดื่ม ถ้าท้องเดินธรรมดาจะหายเมื่อรับประทาน 2 – 3 ครั้ง
สมอพิเภก
ชื่ออื่นๆ ซิปะดู้ (กะเหรี่ยง – เชียงใหม่), ลัน (เชียงราย), สมอแหน (กลาง), สะคู้ (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน)
ส่วนที่ใช้ ผลแก่
ขนาด 2 – 3 ผล
วิธีใช้ ใช้ผลสมอพิเภกแก่จำนวน 2 – 3 ผล ต้มกับน้ำ 2 ถ้วยแก้ว ใส่เกลือเล็กน้อย เคี่ยวจนเหลือ 1 ถ้วยแก้ว ใช้รับประทาน
ฝรั่ง
ชื่ออื่นๆ จุ่มโป่ (สุราษฎร์), ชมพู่ (ปัตตานี), มะก่อย (เชียงใหม่), มะก้อยยา, มะมั่น (เหนือ), มะกา (แม่ฮ่องสอน), มะจีน (ตาก), มะยู, เตปันยา (นราธิวาส), ยะริง (ลาว้า – เชียงใหม่), ยามู, ย่ามู่ (แหลมลายู), สีดา (นครปฐม)
ส่วนที่ใช้ ใบเพสลาด เปลือกต้นสดๆ
ขนาด ใบ 6 – 8 ใบ เปลือกต้น 1 ฝ่ามือ
วิธีใช้ ใช้ใบเพสลาดสด เคี้ยวให้ละเอียด กลืนน้ำตาม หรือใช้ใบหรือเปลือกต้มรับประทาน ใช้น้ำ 2 ถ้วยแก้ว เคี่ยวให้เหลือ 1 ถ้วยแก้ว รับประทาน 2 ครั้ง
ทับทิม
ชื่ออื่นๆ พิลา (หนองคาย), พิลาขาว, มะก่องแก้ว (น่าน), มะเก๊าะ (เหนือ), หมากจัง (ฉาน – แม่ฮ่องสอน), เซียะลิ้ว (จีน)
ส่วนที่ใช้ เปลือกผล
ขนาด ใช้เปลือกของผลที่แก่ กว้างประมาณ 1 ยิ้ว ยาว 1 ½ นิ้ว
วิธีใช้ ให้เปลือกผลฝนกับน้ำฝนหรือน้ำปูนใสให้ข้นๆ รับประทานครั้งละ 1 – 2 ช้อนแกง
หมากดิบน้ำค้าง
ชื่ออื่นๆ ผักขวง, สะเดาดิน (กรุงเทพฯ), แป๊ะฮวยเกี๋ย, จูเกี๋ยเช้า (จีน)
ส่วนที่ใช้ ทั้งต้นสด
ขนาด 1 กำมือ
วิธีใช้ ต้มกับน้ำ 3 ถ้วยแก้ว เคี่ยวให้เหลือ 1 ถ้วยแก้ว รับประทาน 2 ครั้ง
มะตูม
ชื่ออื่นๆ มะปิน (เหนือ), กะทันตาเถร, ตุ่มตัง (ลานช้าง), ตูม (ปัตตานี), พะโนงค์ (เขมร), มะปิส่า (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน)
ส่วนที่ใช่ ผลโตเต็มที่ ผ่านบางๆ ทำให้แห้ง หรือใช้คั่วให้เหลือง
ขนาด 2 – 3 ชิ้น
วิธีใช้ ใช้ชงด้วยน้ำเดือด ความแรง 1: 10 ใช้ดื่มแทนน้ำชา หรือชงด้วยน้ำเดือด 2 ถ้วยแก้วดื่มครั้งละ ½ ถ้วยแก้ว
ฝาง
ชื่ออื่นๆ ง้าย (กะเหรี่ยง – กาญจนบุรี), ฝางส้ม (กาญจนบุรี), ฝางเสน (กลาง), หนามโค้ง (แพร่), โซบั๊ก (จีน)
ส่วนที่ใช้ แก่น
ขนาด หนัก 3 – 9 กรัม 4 – 6 ชิ้น
วิธีใช้ ใช้แก่นต้มกับน้ำ 2 ถ้วยแก้ว เคี่ยวให้เหลือ 1 ถ้วยแก้ว รับประทานครั้งละครึ่งถ้วยแก้ว หรือใช้ฝาง 1 ส่วน น้ำ 20 ส่วนต้มเคี่ยว 15 นาที รับประทานครั้งละ 2 -4 ช้อนโต๊ะ หรือ 4 – 8 ช้อนแกง
ขมิ้นชัน
ชื่ออื่นๆ ขมิ้น (ทั่วไป), ขมิ้นแกง, ขมิ้นหยอก, ขมิ้นหัว (เชียงใหม่), ขี้มิ้น, หมิ้น (มลายู),
ตายอ (กะเหรี่ยง – กำแพงเพชร), สะยอ (กะเหรี่ยง – แม่อ่องสอน)
ส่วนที่ใช้ เหง้าแก่สด
ขนาด เหง้าสดยาว 2 นิ้ว
วิธีใช้ เอาเหง้าสดมาขูดเปลือก ล้างน้ำให้สะอาด ตำให้ละเอียดเติมน้ำคั้นเอาเเต่น้ำรับประทาน ครั้งละ 2 ช้อนโต๊ะ 3 – 4 ครั้ง
สีเสียด (เปลือก)
ชื่ออื่นๆ เบ้ (กะเหรี่ยง), สีเสียดเปลือก (กลาง, มลายู)
ส่วนที่ใช้ เปลือกต้น ใบ ราก
ขนาด เปลือก ¼ ฝ่ามือ, ใบ 10 – 15 ใบ
วิธีใช้ ใช้เปลือกต้น ใบหรือราก 1 ส่วน ชงกับน้ำต้มเดือดหรือต้มกับน้ำ 10 ส่วน รับประทานครั้งละ 1 – 2 ช้อนแกง เหมาะสำหรับรักษาโรคท้องเสียที่ไม่ติดเชื้อ
มังคุด
ชื่ออื่นๆ แมงคุด (ไทย), เมงค็อพ (พม่า)
ส่วนที่ใช้ เปลือกผล
ขนาด ครึ่งผล ประมาณ 4 – 5 กรัม
วิธีใช้ ใช้เปลือกมังคุดต้มกับน้ำ ความแรง 1 ใน 10 รับประทานครั้งละ 1 ถ้วยแก้ว ถ้าทำเป็นยาดองเหล้า ความแรง 1 ใน 10 รับประทานครั้งละ 1 ช้อนชา เหมาะสำหรับรักษาโรคท้องเสียเรื้อรัง และโรคลำไส้
แคบ้าน
ชื่ออื่นๆ แค (กลาง), แคแดง (เชียงใหม่)
ส่วนที่ใช้ เปลือกต้น
ขนาด 1 ฝ่ามือ ประมาณ 40 กรัม
วิธีใช้ เปลือกต้นปิ้งไฟ 1 ส่วน ต้มกับน้ำหรือน้ำปูนใส 10 ส่วน รับประานครั้งละ 1 – 2 ช้อนแกง
กระชาย
ชื่ออื่นๆ กะแอน, ระแอน (เหนือ), จี๊ปู่, ซีพู (ฉาน – แม่ฮ่องสอน), เป๊าะซอเราะ, เป่าสี่ (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน), ว่านพระอาทิตย์ (กรุงเทพฯ)
ส่วนที่ใช้ เหง้าสด
ขนาด 1 – 2 เหง้าสด
วิธีใช้ ตำหรือฝนเหง้าที่ปิ้งไฟแล้วกับน้ำปูนใส ใช้ 1 – 2 เหง้า ฝนหรือคั้นให้ข้นๆ รับประทานครั้งละ 1 – 2 ช้อนแกง
ลังสาด
ชื่ออื่นๆ ดูเกโก (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน), ลางสาด (กลาง), ลาซะ (ใต้),
ส่วนที่ใช้ เปลือกผลที่รับประทานเนื้อแล้ว
ขนาด เปลือกสดหรือเปลือกแห้ง 10 ผล
วิธีใช้ หั่นคั่วเล็กน้อย ชงน้ำเดือดๆ รับประทานครั้งละ ½ ถ้วยแก้ว
