ชื่อสมุนไพร : มะนาวผี
ชื่ออื่นๆ : ขี้ติ้ว, จ๊าลิ้ว(เหนือ), นางกาน(ขอนแก่น), กะนาวพลี, กรูดผี(ใต้), มะลิว, กรูดเปรย
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Atalantia monophylla (DC.) Corra
ชื่อวงศ์ : Rutaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- มะนาวผี เป็นไม้พุ่ม หรือไม้ยืนต้น ขนาดเล็ก สูงได้ ถึง 6 เมตร ลำตันและกิ่งค่อนข้างเป็นเหลี่ยม มีหนามยาวหนึ่งอันตามซอกใบ หนามยาว 1-1.5 ซม. เปลือกลำต้นสีน้ำตาล มีรอยแตกตื้นๆ ตามยาวของลำต้น
- ใบมะนาวผี ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่ หรือรูปรี กว้าง 1.8-4.5 ซม. ยาว 4.8-8 ซม. ปลายป้านเป็นติ่ง โคนรูปลิ่ม กว้าง ขอบเรียบ หรือเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบแผ่เรียบ หนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างสีเขียวอ่อน เกลี้ยงทั้งสองด้าน หรือมีขนกระจายตามเส้นกลางใบ เส้นใบข้าง 5-7 คู่ เส้นใบย่อยแบบร่างแห ชัดเจนทางด้านล่าง ก้านใบยาว 4-8 มม.
- ดอกมะนาวผี ช่อดอก แบบช่อซี่ร่ม ออกตามซอกใบ ก้านช่อดอก และก้านดอกเกลี้ยง ถึงมีขนละเอียด ก้านดอก ยาว 0.8-1.5 ซม. ใบประดับย่อย รูปใบหอก ร่วงง่าย ยาวประมาณ 1.5 มม. มีขน กลีบเลี้ยงไม่สมมาตร แยกออกถึงฐานเพียงหนึ่งด้าน มักมี 2 แฉก ยาวประมาณ 2 มม.เกลี้ยง ถึงมีขนละเอียด ดอกมีกลิ่นหอม กลีบดอกสีขาว มี 4 หรือ 5 กลีบ แยกจากกันเป็นอิสระ รูปขอบขนานแกมรูปรี ยาว 6-8 มม. เกลี้ยง เกสรเพศผู้ 8 หรือ 10 อัน ยาวไม่เท่ากัน สลับกันระหว่าง สั้นกับยาว โคนเชื่อมกัน เป็นหลอด เกลี้ยง อับเรณู รูปไข่ ยาวประมาณ 1 มม. รังไข่อยู่ เหนือวงกลีบ ยาว 6-7 มม. มี 3-4 ช่อง แต่ละช่อง มีออวุล 1-2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมีย ยาวเท่ากับรังไข่ ยอดเกสรเพศเมียมี 3-4 แฉก ไม่เท่ากัน จานฐานดอก รูปวงแหวน มี 8-10 พู ไม่ชัดเจน
- ผลมะนาวผี ผลกลม หรือรี ขนาดเล็ก สีเขียวอ่อนหรือเทา เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-4 ซม. ผิวหนาคล้ายหนังมีต่อมน้ำมันเป็นจุดหนาแน่น ปลายผลมีก้านเกสรเพศเมีย ติดทน ผลภายในมีกลีบคล้ายส้มเมล็ดจำนวนน้อย รูปรี สีขาว
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ผล, น้ำมันจากเปลือกผล
สรรพคุณ มะนาวผี :
- ใบ มีกลิ่นคล้ายใบมะกรูดหรือใบมะนาว แก้โรคทางเดินหายใจ แก้จุกเสียด แก้ท้องเสีย รักษาโรคผิวหนัง
- ผล รักษาโรคทางเดินหายใจ
- น้ำมันจากเปลือก ใช้ทาภายนอก แก้โรคไขข้ออักเสบ