ชื่อสมุนไพร : พญาสัตบรรณ
ชื่ออื่น ๆ : หัสบัน(กาญจนบุรี), ตีนเป็ด, พญาสัตบรรณ, สัตตบรรณ(ไทย), จะบัน(เขมร-ปราจีน), ปูแล, ปูลา, บะซา (มลายู-ตานี)
ชื่อสามัญ : Dita
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Alstonia scholaris (Linn.) R.Br.
ชื่อวงศ์ : APOCYNACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นพญาสัตบรรณ เป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ลำต้นจะเป็นพูพอน เปลือกจะเป็นสีเทาดำ ลำต้นนั้นเมื่อกรีดจะมียางสีขาวเหมือนน้ำนม ส่วนกิ่งจะแตกออกรอบ ๆ ข้อ
- ใบพญาสัตบรรณ จะออกเป็นวงรอบ ๆ ข้อ ลักษณะใบจะเป็นรูปไข่กลมและตรงปลายใบของมันจะมน หรือเว้าเข้าเล็กน้อย มีเส้นใบถี่และจะขนานกัน
- ดอกพญาสัตบรรณ จะออกรวมกันเป็นกระจุกสีขาวช่อใหญ่ ตรงปลายกิ่ง และก้านช่อดอกนั้นจะออกซ้อนกันเหมือนฉัตร ประมาณ 2-3 ชั้น ส่วนกลีบรองดอกจะมีขนาดเล็ก และมีขน กลีบดอกจะมีประมาณ 5 กลีบ เป็นสีขาวอมเหลืองนวล จะส่งกลิ่นหอม จนเวียนหัว
- ผลพญาสัตบรรณ จะออกเป็นฝักคู่ยาว เหมือนถั่วฝักยาว เมื่อฝักนั้นแก่จัดก็จะแตกออกเป็น 2 ซีก ภายในฝักนั้นจะมีเมล็ดเป็นจำนวนมาก ลักษณะเมล็ดจะเป็นรูปขนานแบน ๆ ยาวประมาณ 1 ซม. ตรงปลายทั้งสองข้างจะมีขนสีนวล เป็นกระจุก
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เปลือก, ราก, ใบ, ยาง, ดอก
สรรพคุณ พญาสัตบรรณ :
- เปลือก ช่วยให้เจริญอาหาร ลดระดับน้ำตาลในเลือด รักษาโรคเบาหวาน แก้หวัด แก้อาการไอ รักษาหลอดลมอักเสบ แก้ไข้ รักษาโรคมาลาเรีย ยาสมานลำไส้ ช่วยขับพยาธิไส้เดือน ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย ช่วยขับระดูของสตรี ช่วยขับน้ำนม รักษาผดผื่นคัน
- ราก ขับผายลมในลำไส้ แก้ไข้ แก้น้ำดีผิดปกติ รักษาโรคมะเร็ง
- ใบ รักษาโรคเลือดออกตามไรฟัน หรือโรคลักปิดลักเปิด แก้ไข้ รักษาโรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรัง ดับพิษ
- ยาง แก้อาการปวดหู แก้อาการปวดฟัน ช่วยบำรุงกระเพาะ ช่วยทำให้แผลแห้งเร็ว รักษาแผล แผลเปื่อย และอาการปวดข้อ
- ดอก ช่วยแก้โลหิตพิการ ช่วยแก้ไข้เหนือ ไข้ตัวร้อน