ชื่อสมุนไพร : มะนาว
ชื่ออื่น ๆ : มะนอเกละ, ปะนอเกล, มะเน้าด์เล(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), ปะโหน่งกลยาน(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี), ส้มมะนาว(ทั่วไป), หมากฟ้า(เงี้ยง-แม่ฮ่องสอน), โกรยชะม้า(เขมร-สุรินทร์), ลีมานีปีห์(มลายู-ภาคใต้)
ชื่อสามัญ : Common lime, Lime
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus aurantifolia Swing.
ชื่อวงศ์ : RUTACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นมะนาว เป็นพรรณไม้พุ่ม ยืนต้น ลำต้นมีความสูงประมาณ .5-3.5 เมตร ผิวเปลือกลำต้นเรียบเกลี้ยง ส่วนกิ่งก้านอ่อนมีหนามยาวประมาณ 3-13 มิลลิเมตร
- ใบมะนาว ใบออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ หรือรูปรียาว ปลายใบแหลม โคนใบกลมมีปีกแคบ ๆ ริมขอบใบหยัก ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-5.5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 2.5-9 เซนติเมตร
- ดอกมะนาว ดอกออกเป็นช่อสั้น ๆ มีประมาณ 5-7 ดอก หรืออาจเป็นดอกเดี่ยว ลักษณะของดอกมีสีขาว กลีบดอกมีประมาณ 4-5 กลีบ กลีบดอกเป็นรูปรียาว ปลายกลีบแหลม มีขนาดยาวประมาณ 7-12 มิลลิเมตร กว้างประมาณ 2.5-5 มิลลิเมตร ตรงกลางดอกมีเกสรตัวผู้และตัวเมียเล็ก ๆ อยู่
- ผลมะนาว ผลมีลักษณะเป็นรูปกลม พื้นผิวเรียบเกลี้ยง ขนาดของผลมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1.5-2 นิ้ว ผลอ่อนมีสีเขียวเข้ม เมื่อแก่ผลก็เปลี่ยนเป็นสีเหลือง เนื้อในผลจะแยกออกเป็นซีก ภายในเนื้อก็จะมีเมล็ด ลักษณะกลมรี สีเหลืองอ่อน ผลหนึ่งก็จะมีหลายเม็ด
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, น้ำในลูก, เปลือกผล, เมล็ด, ราก
สรรพคุณ มะนาว :
- ใบ รสปร่า ต้มน้ำดื่มเป็นยาแก้ไอ กัดฟอกหรือละลายเสมหะ แก้ท้องอืด ท้องเสีย ช่วยขับลม ช่วยเจริญอาหาร ฟอกโลหิตระดูหรือประจำเดือน
- น้ำในลูก รสเปรี้ยว คั้นเอาน้ำดื่มเป็นยาแก้กระหายน้ำ แก้ร้อนใน บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้เลือดออกตามไรฟัน และถ่ายพยาธิ ผสมเกลือและน้ำตาลทรายแดง จิบแก้เสมหะ แก้ไอ แก้เลือดออกตามไรฟัน ล้างเสมหะในคอ กัดเถาดานในท้อง ฟอกโลหิต ใช้เป็นน้ำกระสายผสมยากวาดคอเด็ก แก้ไข้หวัด
- เปลือกผล รสขมหอม เปลือกผลแห้งต้มเอาน้ำดื่ม แก้จุกเสียดแน่นท้อง แก้ปวดท้อง ขับเสมหะ บำรุงกระเพาะอาหาร แก้อาหารเป็นพิษ แก้บิด แก้ปวดศีรษะ แก้ลมวิงเวียน แก้เหน็บชา แก้ตาแดง แก้นิ่ว บำรุงผิว แก้สิวฝ้า แก้ส้นเท้าแตก แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้กลากเกลื้อน หิด แก้หูด แก้พุพอง แก้น้ำกัดเท้า แก้ปูนซีเมนต์กัด แก้บาดทะยัก แก้เล็บขบ แก้ปลาดุกยัก
- เมล็ด รสขม นำเมล็ดมาคั่วบดเป็นผงหรือต้มดื่ม ขับเสมหะ แก้ไอ แก้พิษไข้ร้อน แก้ซาง บำรุงน้ำดี
- ราก รสจืดเย็น ใช้รากสดต้มน้ำดื่ม แก้ฟกช้ำจากการถูกกระแทกหรือหกล้ม แก้ปวด ถอนพิษผิดสำแดง ถอนไข้ แก้ไข้กลับ ไข้ซ้ำ ฝนกับสุราแก้ปวดฝี แก้พิษอักเสบ ต้มน้ำดื่มแก้พิษสุนัขบ้ากัด
