ชื่อสมุนไพร : ทองหลาง
ชื่ออื่น ๆ : ทองบ้าน, ทองหลางด่าง, ทองหลางใบมนด่าง, ทองหลางลาย, ทองเผือก, ทองหลางดอกแดง
ชื่อสามัญ : Erythrina indica.
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Erythrina orientalis (L) Murr. Var. picta
ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE – PAPILIONOIDEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นทองหลาง เป็นพรรณไม้ยืนต้นผลัดใบ มีขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ซึ่งมีความสูงประมาณ 18 เมตร ลักษณะบริเวณลำต้นและกิ่งก้านมีหนามแหลมโค้ง คม ปลายหนามเป็นสีม่วงคล้ำ ผิวเปลือกลำต้นบาง เป็นสีเทา หรือสีเหลืองอ่อน ๆ
- ใบทองหลาง ใบออกเป็นช่อ หรือใบรวม มีประมาณ 3 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปมน ปลายใบ แหลมยาวคล้ายใบใบโพธิ์ ใบที่อยู่ยอดจะมีขนาดใหญ่กว่าใบย่อยคู่ล่าง ขนาดของใบกว้างประมาณ 2-4 นิ้ว ยาวประมาณ 2-5.5 นิ้ว หลังใบมีเป็นสีด่างเหลือง ๆ เขียว ๆ พื้นผิวเรียบ เป็นมัน ใต้ท้องใบเป็นสีขาว หรือสีหม่น ก้านช่อใบยาวประมาณ 3-4 นิ้ว
- ดอกทองหลาง ดอกออกเป็นช่อติดกันเป็นกลุ่ม มีสีแดงสด ออกตามบริเวณข้อต้น หรือโคนก้านใบ ช่อหนึ่งยาวประมาณ 4-9 นิ้ว ลักษณะของดอกมีกลีบกว้างประมาณ 1-1.4 นิ้ว ยาวประมาณ 2-25 นิ้ว ดอกคล้ายกับดอกถั่ว ดอกมักจะออกในช่วงเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์
- ผลทองหลาง ผลมีลักษณะเป็นฝัก แบน โคนฝักเล็กลีบ ส่วนที่คอนไปทางปลายฝักจะบวม ซึ่งจะเห็นเป็นสัณฐานของเมล็ดได้ชัดมาก พอฝักแก่เต็มที่ปลายฝักก็จะแตกอ้าออก ภายในฝักมีเมล็ดเป็นเหลี่ยม
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เปลือกลำต้น, ใบ, ดอก, เมล็ด, เปลือกราก
สรรพคุณ ทองหลาง :
- เปลือกลำต้น ใช้เปลือกลำต้นสด นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้โรคตับ แก้ไข้ แก้ปวด บวมตามข้อ และแก้ปวดได้ทุกชนิด หรือนำมาบดให้เป็นผงละเอียดแล้วใช้น้ำผสมเล็ก น้อยแล้วนำมาอุดฟัน แก้ปวดฟัน
- ใบ ใช้ใบสดนำมาต้มเอาน้ำกิน เป็นยาแก้ไข้ แก้โรคบิด แก้ปวดเมื่อยตามไขข้อ แก้ปวดท้องเป็นยาขับพยาธิแก้ปวดท้อง ปวดฟัน แก้อาเจียน เป็นยาขับประจำเดือน กระต้นให้อยากอาหาร และยาใช้เป็นยานอนหลับได้ดี
- ดอก ใช้ดอกสด นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาขับระดู
- เมล็ด นำเมล็ดมาตำให้ละเอียดเป็นผง หรือนำมาต้มน้ำกิน เป็นยาแก้พิษงู เป็นยาขับ ระดู รักษามะเร็ง และฝี
- เปลือกราก นำมาต้มเอาน้ำกิน เป็นยากระตุ้นหัวใจ กระตุ้นไขสันหลัง และทำให้ความดันโลหิตในเส้นโลหิตแดงเพิ่มขึ้น และรักษาอาการไอเกร็งเนื่องจากโรคหอบหืดหรือขั้วปอดอักเสบ